logo
سال 4، شماره 14 - ( 12-1399 )                   سال 4 شماره 14 صفحات 202-185 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Afshar H, Khamse H, Bahramzadeh M. (2021). Study of Religious Architecture of Religious Minorities and their Visibility in the Context of Tehran. Parseh J Archaeol Stud. 4(14), 185-202. doi:10.30699/PJAS.4.14.185
URL: http://journal.richt.ir/mbp/article-1-391-fa.html
افشار حمید، خمسه هایده، بهرام‌زاده محمد. بررسی معماری مذهبی اقلیت‌های دینی و رؤیت‌پذیری آن‌ها در بافت شهر تهران مطالعات باستان‌شناسی پارسه 1399; 4 (14) :202-185 10.30699/PJAS.4.14.185

URL: http://journal.richt.ir/mbp/article-1-391-fa.html


1- دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2- استادیار گروه باستان‌شناسی، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران ، hkhamseh72@yahoo.com
3- استادیار بنیاد ایران‌شناسی، تهران، ایران.
چکیده:   (3457 مشاهده)
باستان‌شناسیِ شهری، به اقلیت‌های دینی و نقش آن‌ها در بافت تاریخی و اجتماعی شهرها توجه خاص دارد. بررسی نحوۀ زندگی، معماری شاخص و چگونگی تعامل اقلیت‌های مذهبی در بافت شهری از موارد مهم و موردتوجه این شاخۀ باستان‌شناسی است. خیابان‌های «سی‌تیر» و «میرزاکوچک‌خان» تهران محدودۀ موردنظر در این تحقیق به‌شمار می‌روند. وجود «کلیسای مریم مقدس» متعلق به مسیحیان ارمنی، «کلیسای پطرس» متعلق‌به مسیحیان فرقۀ پروتستان، «کنیسۀ حیّم» متعلق‌به یهودیان و آدریان (آتشکده) زرتشتیان که از اواخر دورۀ حکومت «ناصرالدین‌شاه» تا اواخر پهلوی اول در این محدوده ایجاد شده‌اند، بافت شهری متمایزی را نسبت به دیگر نقاط شهر به‌وجود آورده است. برهمین‌اساس پرسش‌های پژوهش عبارتنداز: نحوۀ تأثیرگذاری و تأثیرپذیری بافت شهر تهران در دورۀ قاجاریه و پهلوی اول نسبت به بناهای مذهبی اقلیت‌های دینی چگونه بوده است؟ آیا معماری مذهبی اقلیت‌های دینی مختلف در این دوره به یک میزان در بافت شهری تهران تأثیرگذار بوده‌اند؟ روش پژوهش در این گفتار از نوع پژوهش‌های بنیادی است. داده‌های پژوهش به شیوۀ مطالعۀ میدانی و تحقیق کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده و با روش توصیفی-تحلیلی ارائه شده ‌است. پژوهش حاضر از منظر باستان‌شناختی، معماری، میزان رؤیت‌پذیری و نحوۀ تعامل این آثار را در بافت تاریخی شهر تهران بررسی خواهد کرد تا جایگاه این اقلیت‌ها در ساختارهای اجتماعی حاکم‌بر شهر آشکار شود. همچنین با مقایسۀ این آثار، سهم و میزان تأثیر و تأثر هر یک از ادیان را در بافت شهر تهران مشخص خواهد کرد. بررسی به‌عمل‌آمده حاکی از آن است که اقلیت‌های مذکور با تغییر در نوع نگرش به معماری مذهبی نسبت به دوران پیش از مشروطه، بناهای متمایزی را درون بافت شهری به‌وجود آورده‌اند. در این‌میان ارامنه باتوجه به داشتن پیشینۀ غنی در معماری، بیشترین بهره را از شرایط اجتماعی-سیاسی بعد از مشروطه کسب کرده‌ و تأثیر بسزایی در بافت شهری تهران ایجاد کرده‌اند. 
متن کامل [PDF 1834 kb]   (829 دریافت)    
نوع مقاله: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصی باستان‌شناسی
دریافت: 1399/5/11 | پذیرش: 1399/8/27 | انتشار: 1399/12/9

فهرست منابع
1. - آدمیت، فریدون، (1361). امیرکبیر و ایران. تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ ششم.
2. - اتحادیه، منصوره، (1374). «رشد و توسعۀ شهر تهران در دورۀ ناصری». تحقیقات اسلامی، سال ‌10، شمارۀ 1 و 2، بهار و تابستان، صص: 174-145.
3. - اسکرس،‌ جنیفرز، (1375). «نقش معماری در پیدایش تهران». تهران پایتخت دویست ساله، ترجمۀ احمد سیدی و فاطمه وثوقی، تهران: روشنگران.
4. - اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان، (1355). المآثر و الآثار. تهران: انتشارات سنایی.
5. - افشار، ایرج، (1354). یادگارهای یزد. جلد 2، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
6. - الدر، جان، (1333). تاریخ مسیون آمریکایی در ایران. ترجمۀ سهیل آذری، تهران:‌ نورجهان.
7. - امینی، تورج، (1380). اسنادی از زرتشتیان معاصر ایران (1338-1258). تهران: انتشارات سازمان اسناد ملی ایران.
8. - اورسل،‌ ارنست، (1353). سفرنامۀ اورسل. ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، تهران: شرکت افست.
9. - بریان، پی‌یر، (1377). تاریخ امپراتوری هخامنشی. ترجمۀ مهدی سمسار، تهران: انتشارات زریاب.
10. - پاپادوپولو، الکساندر، (1368). معماری اسلامی. ترجمۀ حشمت جزنی، تهران:‌ مرکز نشر فرهنگی رجا.
11. - پارکی، رستم، (1353). «آدریان تهران». ماهنامۀ زرتشتیان، شمارۀ 19-17، صص: 55-32.
12. - پورنادری، ارغوان؛ ایزدی، محمد‌سعید؛ قلعه‌نویی، محمود؛ و پورنادری، حسین، (1398). «شناخت تحولات ریخت‌شناسی کلیساهای ارمنی جلفای نو در تعامل با معماری اصفهان». باغ ‌نظر، شمارۀ 16، صص: 28-15.
13. - پیرنیا، محمد‌کریم، (1369). شیوه‌های معماری ایرانی. تهران: نشر هنر اسلامی.
14. - جواهرکلام،‌ عبدالعزیز، (1375). تاریخ طهران. تهران: کتابخانۀ منوچهری.
15. - حبیبی، محسن، (1382). از شار تا شهر.‌ تهران: انتشارت دانشگاه تهران.
16. - حسینی‌بلاغی، سید‌عبدالحجت، (1350). تاریخ تهران. قم: بی‌نا.
17. - دیواندره‌ای، جواد؛ برکاتی، سیده‌آیدا؛ و‌ علیپور، حسین، (1395). «بازخوانی مؤلفه‌های مؤثر بر ادارک معنویت فضای کنیسه با تمسک بر مفاهیم هنر قدسی». تهران: کنفرانس بین المللی مهندسی معماری و شهرسازی، صص: 20-1.
18. - رجبی،‌ پرویز، (1353). معماری ایران در عصر پهلوی. تهران: دانشگاه ملی ایران.
19. - ریاضی، سید ابوالحسن، (1375). «بازتاب فضایی تاثیرات متقابل نوگرایی (مدرنیسم) و سنت در شهر مورد منطقۀ 12 تهران». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد دانشکدۀ علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی (منتشر نشده).
20. - سعیدنیا، احمد،‌ (1376). «تهران پایتخت». کتاب تهران، جلد 5 و 6، تهران: روشنگران.
21. - سیمونی، پیونیک، (1394الف). «گونه‌شناسی معماری کلیساهای ارامنه در ایران». یزد:‌ همایش ملی معماری و شهر سازی بومی ایران، صص: 16-1.
22. - سیمونی، پیونیک، (1394ب). «معماری کلیساهای ارامنه در تهران». اولین کنفرانس سالانۀ پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، صص: 14-1.
23. - شکیبامنش، امیر؛ و حکیمی، یاسمن، (1396). «بررسی تأثیر رؤیت‌پذیری فضای کالبدی بر رفتار عابران پیاده در میادین شهری با کمک تحلیل‌های مبتنی‌بر آیزویست سه‌بُعدی». فصلنامۀ مطالعات شهری، شمارۀ 25، زمستان، صص: ‌115-101.
24. - شهمردان، رشید، (1336). پرستشگاه زرتشتیان. بمبئی: سازمان جوانان زرتشتی بمبئی.
25. - کاظمی‌تاری، تقی؛ رهنمایی، محمدتقی؛ و علی‌اکبری، اسماعیل، (1394). «پیامدهای امنیت اجتماعی توزیع جغرافیایی اقلیت‌های دینی در تهران». جغرافیا، سال 13، شمارۀ 45، تابستان، صص: 92-77.
26. - کریمیان، حسن؛ و احمدی، عباسعلی، (1394). «باستان‌شناسی فضایی، رویکردی علمی در مطالعه و تحلیل آثار معماری، فضاهای شهری و بافت کهن». مطالعات باستان‌شناسی، دورۀ 7، شمارۀ 2، پاییز و زمستان، صص: 116-103.
27. - کریمیان، حسن؛ و نیکزاد، میثم، (1391). «تأثیر موازین فقهی بر شکل‌یابی معماری و محلات مسکونی اقلیت‌های یهودی و مسیحی در اصفهان دورۀ صفوی». جامعه‌شناسی تاریخی، دورۀ 4، شمارۀ 2، پاییز و زمستان، صص: 224-193.
28. - کیانی، مصطفی، (1383). معماری دورۀ پهلوی اول. تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
29. - کرزن، جرج، (1349). ایران و قضیۀ ایران. ترجمۀ وحید مازندرانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
30. - گبای، یاسی، (1996). «بناهای تاریخی یهودیان ایران و طرح نوسازی مقبرۀ استر». مجموعه مقالات تروعا 1، آمریکا:‌ مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایران، صص: 69-41.
31. - گدار، آندره، (1371). آثار ایران. جلد 1، ترجمۀ ابوالحسن سروقد‌مقدم، مشهد: آستان‌مقدس رضوی.
32. - لوی، حبیب، (1339). تاریخ یهود ایران. جلد 3، تهران: ‌کتابفروشی یهودا بروخیم.
33. - مانوکیان، آرداک، (1353). «جنبه‌های تاریخی و باستان‌شناسی نمازخانۀ ارامنه». مجلۀ ارمغان، شمارۀ 9، صص:‌ 489-481.
34. - محمدی، مریم؛ نیستانی، جواد؛ موسوی‌کوهپر، سیدمهدی؛ و هژبری‌نوبری، علیرضا، (1390). «مطالعۀ گونه‌شناسی عناصر و اجزای معماری ایران در دورۀ ساسانی». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران (نامۀ باستان‌شناسی)، سال 1، شماۀ 1، پاییز و زمستان، صص: 104-83.
35. - معتمدی، محسن، (1381). جغرافیای تاریخی تهران. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
36. - ملکمیان، لینا، (1380). کلیساهای ارمنیان ایران. تهران: دفتر پژوهش‌های اسلامی.
37. - مؤمنی، سمیه؛ و شریعتی، سارا، (1396). «مطالعه جامعه‌شناختی رؤیت‌پذیری زرتشتیان به‌عنوان یک اقلیت مذهبی در فضای عمومی شهر تهران». مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ 18، شمارۀ 3، پاییز، صص: ‌85-60.
38. - مهرشاهی، داریوش، (1388). «ویژگی‌های فرهنگی-معماری آتشکدۀ کوچه‌بیوک یزد». فرهنگ یزد، سال 10، شمارۀ 36 و 37، تابستان، صص: 197-190.
39. - ناومان، رودلف، (1374). ویرانه‌های تخت‌سلیمان و زندان‌سلیمان. ترجمۀ فرامرز نجدسمیعی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
40. - نائبیان، جلیل؛ و علیپورسیلاب، جواد، (1390). «نقش زرتشتیان در مشروطیت ایران». فصلنامۀ تاریخ اسلام و ایران، شمارۀ 9، بهار، صص: 177-151.
41. - جکسن،‌ ویلیامز ابراهم، (1353). سفرنامۀ جکسن (ایران در گذشته و حال). ترجمۀ منوچهر امیری و فریده بدره‌ای، تهران: خوارزمی.
42. - ویشارد، جان، (1363). بیست سال در ایران. ترجمۀ علی پیرنیا، تهران: انتشارات نوین.
43. - ویکتور، دانیل؛ شافعی، بیژن؛ و سروشیانی، سهراب، (1382). معماری نیکلای مارکف. ترجمۀ ترانه یلدا، تهران: انتشارات دید.
44. - هاتف‌نیا، نوید، (1387). «مجتمع آئینی زرتشتیان تهران». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد معماری دانشگاه شهید‌بهشتی (منتشرنشده).
45. - هنرفر، لطف‌الله، (1350). گنجینۀ آثار تاریخی اصفهان. چاپ دوم، تهران: چاپخانۀ زیبا.
46. - هوسپیان، شاهن، (1392). «تاریخچه و معماری کلیسای مریم مقدس تهران». پیمان، شمارۀ 66، صص: 22-7.
47. - هوف، دیتریش، (1366). «فیروزآباد». شهرهای ایران. جلد 2، کرامت‌الله افسر، به‌کوشش: محمدیوسف‌ کیانی، تهران: جهاد دانشگاهی، صص: 75-117.
48. - هویان، آندرانیک، (1383الف). «تاریخچه مسیحیت در ایران». اخبار ادیان، سال 2، شمارۀ 7، صص: 63-58.
49. - هویان، آندرانیک، (1383ب). کلیساهای مسیحیان در ایران‌زمین. تهران: سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری.
51. - Brown, E. G., (1894). “A Year amongst the Persians”. The Academy and literature, No. 45, Pp: 160.
52. - Huff, D., (1987). “Architecture II. Sassanian period”. Encyclopedia Iranica, Vol II. Routledge & Kegan Paul, Londen and NewYork, Pp: 324-329.
53. - Cohen, M. A., (1978). “Synagogue”. In: M. Eliade (Ed.) Vol. 14, Encyclopedia of Religion, New York: Macmillan, Pp: 210-212.

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.