logo
سال 4، شماره 11 - ( 3-1399 )                   سال 4 شماره 11 صفحات 90-75 | برگشت به فهرست نسخه ها

‎ 10.30699/PJAS.4.11.75
‎ 20.1001.1.26455048.1399.4.11.12.5

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ebrahimi N, Dehpahlavan M, Mohammadkhani K. (2020). Exploration of the Achaemenid Area of Charkhab Borazjan Based on the Results of Archaeogeophysical Survey. Parseh J Archaeol Stud. 4(11), 75-90. doi:10.30699/PJAS.4.11.75
URL: http://journal.richt.ir/mbp/article-1-311-fa.html
ابراهیمی نصرالله، ده‌پهلوان مصطفی، محمدخانی کوروش.(1399). کاوش محوطۀ هخامنشی چرخاب برازجان براساس نتایج بررسی آرکئوژئوفیزیک مطالعات باستان‌شناسی پارسه 4 (11) :90-75 10.30699/PJAS.4.11.75

URL: http://journal.richt.ir/mbp/article-1-311-fa.html

کاوش محوطۀ هخامنشی چرخاب برازجان براساس نتایج بررسی آرکئوژئوفیزیک
نصرالله ابراهیمی*1 ، مصطفی ده‌پهلوان2 ، کوروش محمدخانی3
1- دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران ، nasrebi59@gmail.com
2- استادیار گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
3- استادیار گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
چکیده:   (5048 مشاهده)
کشف بقایای سه بنای شاخص از دورۀ هخامنشی در محدودۀ دشت برازجان تحت‌عنوان «چرخاب، سنگ‌سیاه و بردک‌سیاه»، فصلی تازه در مطالعات باستان‌شناسی کرانه‌های خلیج‌فارس و دورۀ هخامنشی گشود. کاوش در محدودۀ این سه بنا طی دو دوره در دهۀ 1350 و 1380 ش. منجر به آشکار شدن بخش‌های مختلف و اجزای معماری آن‌ها گردید. وجود عناصر برجستۀ معماری هخامنشی از جمله: تالار ستون‌دار مرکزی، ایوان‌های ستون‌دار جانبی و پایه‌ستون‌های سنگی، درکنار موقعیت استقراری کاخ‌های مزبور در پهنۀ دشت و حاشیۀ رودخانه‌های دائمی دالکی و شاپور و رودخانۀ فصلی آردو، ضمن طرح پرسش‌های کلی درخصوص ساختار فضایی هریک از این کاخ‌ها، بستری مستعد جهت ارائۀ نظریات جدید درمورد چگونگی و چرایی انتخاب مکان و احداث یک بنای حکومتی در دورۀ هخامنشی را فراهم ساخت. محدودیت کاوش‌های صورت‌گرفته در محدودۀ بناهای مذکور، موجب کمبود و بعضاً نقص اطلاعات از کیفیت پراکنش فضایی آن‌ها گردیده است؛ بر همین اساس و به‌منظور پُر شدن خلاء اطلاعاتی موجود، محوطۀ چرخاب برازجان باتوجه به حجم بالای رسوبات سیلابی نهشت یافته (حدود 5/1 متر) و عدم امکان دسترسی سهل و آسان به لایه‌های فرهنگی دورۀ هخامنشی در آن، برای مطالعه با استفاده از روش‌های نوین در باستان‌شناسی از جمله بررسی «آرکئوژئوفیزیک» انتخاب شده تا نتایج حاصل از آن مبنای کاوشی هدفمند در پیرامون بنای اصلی کاخ قرار گیرد؛ به این‌منظور در وهلۀ نخست، جبهۀ غربی و شمال‌غربی بنا به‌وسعتی بالغ‌بر 13 هکتار، با روش مغناطیس‌سنجی مورد بررسی آرکئوژئوفیزیک قرار گرفت و باتوجه به پراکندگی آنومالی‌های آشکار شده، موقعیت‌های مکانی مشخصی برای حفر گمانه و کاوش درنظر گرفته شد. پژوهش حاضر با تمرکز بر خلاء مطالعاتی مذکور، دست‌مایۀ قرار دادن نتایج حاصل از بررسی آرکئوژئوفیزیک صورت‌گرفته در محدودۀ پیرامون کاخ چرخاب و یافته‌های باستان‌شناختی به‌دست‌آمده از کاوش متعاقب آن، به بررسی کیفی پراکنش آثار هخامنشی در محدودۀ بنای این کاخ می‌پردازد؛ بر همین اساس، کاوش‌های صورت‌گرفته در این بخش، یافته‌های منقول و غیرمنقول جدیدی از دورۀ هخامنشی را به‌دست داده که با یافته‌های باستان‌شناختی کاخ چرخاب متفاوت بوده، اما قابل‌قیاس با نمونه‌های مشابه به‌دست‌آمده از  کاخ‌های سنگ‌سیاه و بردک‌سیاه شهرستان دشتستان و کاخ اختصاصی کورش (کاخ P) در مجموعۀ پاسارگاد است. 
واژه‌های کلیدی: برازجان، کاخ چرخاب، بررسی آرکئوژئوفیزیک، مغناطیس‌سنجی، کاوش محوطۀ چرخاب.
متن کامل [PDF 1650 kb]   (1299 دریافت)    
نوع مقاله: پژوهشي | موضوع مقاله: میان‌رشته‌ای
دریافت: 1398/11/14 | پذیرش: 1399/1/22 | انتشار: 1399/3/31
فهرست منابع
1. - ابراهیمی، نصرالله (1386). «تحلیل فضایی و محیطی کاخ‌های مکشوفه از برازجان-استان بوشهر». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی دانشگاه تهران (منتشرنشده).
2. - ابراهیمی، نصرالله (1391). «بررسی‌های و کاوش‌های باستان‌شناختی استان بوشهر». مجموعه‌مقالات 80 سال باستان‌شناسی ایران. به‌کوشش: یوسف حسن‌زاده و سیما میری، جلد اوّل، تهران: نشر پارینه.
3. - استروناخ، دیوید (1379). پاسارگاد، گازرشی از کاوش‌های انجام‌شده توسط مؤسسۀ مطالعات ایرانی بریتانیا (از سال 1961 تا سال 1963). ترجمۀ حمید خطیب‌شهیدی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور (پژوهشگاه).
4. - بیات، عزیزالله (1367). کلیات جغرافیای طبیعی و تاریخی ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر.
5. - پیرنیا، محمّدکریم (1382). سبک‌شناسی معماری ایران. تدوین: غلامحسین معماریان، تهران: انتشارات پژوهنده.
6. - سرفراز، علی‌اکبر (1350). «کشف کاخی از عهد کوروش کبیر در ساحل خلیج‌فارس». باستان‌شناسی و هنر ایران. شمارۀ 7، صص: 32-19.
7. - سرفراز، علی‌اکبر (1380). «گزارش کاوش‌های کاخ چرخاب برازجان (فصل اوّل)». بوشهر: مرکز اسناد ادارۀ کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان بوشهر (منتشرنشده).
8. - سرفراز، علی‌اکبر (1382). «گزارش کاوش‌های کاخ چرخاب برازجان (فصل دوّم)». بوشهر: مرکز اسناد ادارۀ کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان بوشهر (منتشرنشده).
9. - سرفراز، علی‌اکبر (1383). «گزارش کاوش‌های کاخ چرخاب برازجان (فصل سوّم)». بوشهر: مرکز اسناد ادارۀ کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان بوشهر (منتشرنشده).
10. - سرفراز، علی‌اکبر (1384). «گزارش کاوش‌های کاخ چرخاب برازجان (فصل چهارم)». بوشهر: مرکز اسناد ادارۀ کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان بوشهر (منتشرنشده).
11. - سرفراز، علی‌اکبر (1385). «گزارش کاوش‌های کاخ چرخاب برازجان (فصل پنجم)». بوشهر: مرکز اسناد ادارۀ کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان بوشهر (منتشرنشده).
12. - سرفراز، علی‌اکبر؛ و تیموری، محمود (1388). «خلیج‌فارس براساس مطالعات باستان‌شناسی». مجلۀ باغ‌نظر، دورۀ 6، شمارۀ 11، صص: 52-39.
13. - سرفراز، علی‌اکبر؛ و فیروزمندی شیره‌جین، بهمن (1381). باستان‌شناسی و تاریخ ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی. تدوین: حسین محسنی و محمّدجعفر سروقدی، تهران: انتشارات مارلیک.
14. - لوکوک، پی‌یر (1386). کتیبه‌های هخامنشی. ترجمۀ نازیلا خلخالی، زیرنظر: ژاله آموزگار، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
15. - محمد‌خانی، کوروش (1396). «بررسی آرکئوژئوفیزیک محوطۀ هخامنشی چرخاب برازجان». بوشهر: مرکز اسناد ادارۀ کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان بوشهر (منتشرنشده).
16. - یزدانی، افشین؛ و فیروزمندی‌شیره‌جین، بهمن (1395). «تموکن، تئوکه و تخمکه، نام‌هایی برای بندرگاهی هخامنشی بر کرانۀ شمالی خلیج‌فارس؛ فرصت‌ها و چالش‌های همخوانی مدارک نوشتاری و باستان‌شناختی». مطالعات باستان‌شناسی، دورۀ 8، شمارۀ 1، صص: 223-205.
17. - یغمایی، اسماعیل (احسان)، (1384). «کاوش‌های باستان‌شناختی در کاخ بردک‌سیاه/ دشتستان- روستای دورودگاه». بوشهر: مرکز اسناد ادارۀ کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان بوشهر.
18. - یغمایی، اسماعیل (احسان)، (1397). فرضیۀ خاستگاه راستین هخامنشیان بر پایۀ کاوش‌های باستان‌شناسی کاخ بردک‌سیاه دشتستان، برازجان، روستای دورودگاه. تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری.
20. - Boardman, J., (2000). Persia and the West. London: Thames and Hudson.
21. - Boucharlat, R. & Salles, J. F., (1981). “The History of the Gulf from the Fifth Century B.C. to the Seventh Century A. D.: a Review of the Evidence”. PSAS, No. 11. Pp: 65- 94.
22. - Cook, J. M., (1983). The Persian Empire. Shocken Books.
23. - Herodotus., (1928). Histories; the Nine Books of Herodotus. Translated by: T. M. A. Gaisford & P. E. Laurent, Vol. 2, London: Oxford.
24. - Nylander, C., (1965). “Old Persian and Greek Stonecutting and the Chronology of
25. Achaemenian Monuments: Achaemenian Problems I”. American Journal of Archaeology, No. 69, Pp: 49-55.
26. - Nylander, C., (1966). “The Toothed Chisel in Pasargadae: Further Notes on old Persian Stonecutting”. American Journal of Archaeology, No. 70, Pp: 373-377.
27. - Sarfaraz, A., (1973). “Borazjan”. IRAN, No. 11, Pp: 188- 189.
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.