دوره 2، شماره 3 - ( پاییز 1395 )                   جلد 2 شماره 3 صفحات 128-113 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ziaodin Dashtkhaki A. Anthropology of Shahnameh Inter-textual Connections of Shahnameh to the Concepts of Death and Burial Rituals in Iranian Culture. Anthropol Stud 2016; 2 (3) :113-128
URL: http://pc.richt.ir/article-4-280-fa.html
ضیاالدینی دشتخاکی علی. مردم شناسی شاهنامه: پیوندهای برون متنی شاهنامه فردوسی با مفهوم مرگ و آیین تدفین در فرهنگ ایرانی. مطالعات مردم‌شناحتی. 1395; 2 (3) :113-128

URL: http://pc.richt.ir/article-4-280-fa.html

مردم شناسی شاهنامه: پیوندهای برون متنی شاهنامه فردوسی با مفهوم مرگ و آیین تدفین در فرهنگ ایرانی
علی ضیاالدینی دشتخاکی*
چکیده:   (2437 مشاهده)
در میان سازه‌های متنی شاهنامه فردوسی، بافت‌های زیادی از متن با برون‌متن شاهنامه ارتباط دارد؛ چرا که شاهنامه، بازتابی از بافت کلانِ اجتماعی – فرهنگی روزگار فردوسی است که در آن به مراسم آیینی چون، ازدواج، تشرّف و مرگ اشاره شده است. بخشی از بافت رواییِ شاهنامه با مفاهیم و  آیین‌های مربوط به مرگ و تدفین و عقاید زروانی، زرتشتی و اسلامی در جامعه ایرانی مرتبط است.
این جستار با مطالعه موردی برخی از داستان‌های شاهنامه و با استفاده از شیوه تحلیلی- توصیفی و راهبرد سندکاوی و کتابخانه‌ای، کوشیده است تا پیوند سازه‌های متنی مرتبط با مرگ و آیین تدفین در شاهنامه را با میدان فرهنگی ایران بررسی و برخی جنبه‌های مردم‌شناختی این حوزه را تبیین نماید. برخی از نتایج مهمّی که از این پژوهش به دست آمده است عبارت اند از:
  • در ابیات شاهنامه، سه وجهِ ترس از مرگ، مرگ به عنوان یک واقعیّت، و نگاه فلسفی - اخلاقی به مرگ تجلّی یافته است که همه این نگرش‌ها با حکمت ایران باستان یا عقاید دوره اسلامی در ارتباط است.
  • طرح مقوله مرگ در بسیاری از موارد با عقاید زروانی در ارتباط است؛ چرا که زروان و وجه مرگ‌آوری او و ارتباط زروان با زمان مرگ و اهریمنی بودن مرگ در برخی ابیات به روشنی نمایان است.
  • در برخی موارد، از جمله در داستان سیاوش و کیخسرو، مرگ با آرکی‌تایپ ولادت مجدّد ارتباط می‌یابد که نمی‌توان آن را با مفهوم فرجام‌شناسی دوره قبل از اسلام یا دوره اسلامی مرتبط دانست؛ چرا که مفهوم نوزایی ناظر به زندگی و فرجام انسان ناظر به مرگ و معاد است. دوگانگی ارتباط مرگ با معاد در شاهنامه از برخی ابیات حماسۀ ملّی استنباط می‌شود.
  • در برخی روایت‌های شاهنامه از جمله در داستان رستم و سهراب، مرگ سام، مرگ فریدون و مرگ ایرج، مرگ اسفندیار و وصیّت انوشیروان، بافت‌های متنی مرتبط با آیین تدفین در برون متن وجود دارد که اغلب، جنبه‌هایی از مردم‌شناسی اقوام زرتشتی ایران را تبیین می‌کند.
واژه‌های کلیدی: شاهنامه فردوسی، فرجام‌شناسی، مرگ، آیین تدفین، برون‌متن
متن کامل [PDF 1602 kb]   (379 دریافت)    
نوع مطالعه: مقاله پژوهشی | موضوع مقاله: آموزش گردشگری
دریافت: 1394/9/8 | پذیرش: 1395/4/10 | انتشار: 1395/7/10
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.