تلاشی در راستای شناسایی سیر تحوّل و تطوّر آوایی و معنایی واژۀ پهلوی «تیگراهی» (tigrāḥy) و تبدیل آن به واژۀ منسوب به زبان ترکی «طُغرا»

بشاش, رسول

English
ورود به سایت

ورود به عنوان

ورود خودکار

ثبت نام بازیابی رمز عبور
جستجو
سبد خرید
آیتمی وجود ندارد
فهرست

جستجو در:

نشریات

انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

مطالعات اسناد میراث فرهنگی

دوره 1، شماره 1 - ( 6-1402 ) جلد 1 شماره 1 صفحات 0-0 | برگشت به فهرست نسخه ها

Mendeley

Zotero

RefWorks

Bashah R. An Attempt to Identify the Phonetic and Semantic Evolution of the Pahlavi Word "Tigrāḥy" and changing it to the Word Attributed to the Turkic Language "Toghrā". Cult Herit Rec Stud 2023; 1 (1)
URL: http://chrs.richt.ir/article-3-1343-fa.html

بشاش رسول. تلاشی در راستای شناسایی سیر تحوّل و تطوّر آوایی و معنایی واژۀ پهلوی «تیگراهی» (tigrāḥy) و تبدیل آن به واژۀ منسوب به زبان ترکی «طُغرا». مطالعات اسناد میراث فرهنگی. 1402; 1 (1)

URL: http://chrs.richt.ir/article-3-1343-fa.html

تلاشی در راستای شناسایی سیر تحوّل و تطوّر آوایی و معنایی واژۀ پهلوی «تیگراهی» (tigrāḥy) و تبدیل آن به واژۀ منسوب به زبان ترکی «طُغرا»

رسول بشاش^*

عضو هیات علمی بازنشسته پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، r_bashash@yahoo.com

چکیده: (723 مشاهده)

نگارنده، طی بحثی در دو مقاله پیشین خود -اشاره شده در اصل مقاله- همراه با متن کتیبه پهلوی شاپور در غار حاجی آباد H)Š(، امکان تبدیل واژه مهجور فارسی میانه tigrāḥy به معنی«تیررس» یا «پرتاب تیر» به واژه طُغرا/تغرا را، نه یک واژه زبان ترکی با ریشه نا مشخّص و مبهم؛ بلکه با ارجاع به پاره‌ای از متون تاریخی و ادبیات غنی فارسی و تکیه بر معیار توجیه‌پذیری آوایی (phonetic Plausibility) در زبان‌شناسی، یک واژه ریشه‌دار تاریخی فارسی، مطرح و پیشنهاد کرده است. اینک، در ارتباط با ضمیمه مقاله‌ای از سودآور، تحت عنوان «میراث مغول در فرامین ایران زمین»، در وجه تسمیّه واژه «طُغرا» و نسبت دادن منشاء آن به زبان ترکی، با وجود اذعان بعضی از لغت‌شناسان پیشین ترک از جمله معتبرترین آن‌ها محمود کاشغری 486-467 (ه.ق) که آن را در دیوان لغات ترک، ضمن تأکید به نامشخص بودن ریشه و ریشه تاریخی‌اش «طُغرَق»، به معنی «توقیع» می‌خواند، هنوز هم بنابر اظهار نظر و عقیده مبهم غالب فرهنگ‌نویسان معاصرترک و غیرترک، واژه طُغرا را همانند ضمیمه مقاله سودآور، ناشی از اشتباه کاتبان ایرانی دربار سلجوقی در تلفظ و تحریف نام «طُرغای»، مرغ افسانه‌ای قوم ترک، یا برای اولین بار، ابداع آنها در استفاده عمدی از سه هجای «ط- غ- ر» بخش نخست نام طغرل شاه سلجوقی می‌دانند. به عقیده نگارنده، این نظر درباره کاتبان مجرّب ایرانی در دیوان سلجوقی دور از ذهن است. البته این ابهام و گنگی در ریشه‌شناسی و منشاء تاریخی واژه طُغرا/تغرا برای فرهنگ‌نویسان و لغت‌شناسان قدیم و معاصر تا قبل از کشف کتیبه شاپور در غار حاجی آباد پارس که این مقاله مبتنی بر متن همین کتیبه مطرح شده است، منطقی و اجتناب‌ناپذیر بوده است. لیکن پس از کشف این کتیبه درسال 1818 توسط R. K. Porter و خوانش های آن در طی حدود 150 و چند سال متوالی توسط دانشمندانی چون هرتسفلد، کلیما، نیبرگ و آخرین آنها در سال 1979 توسط مکنزی[1] با عنوان «تیراندازی شاپور»[2]، با توجّه به قابل تعبیر و تفسیر بودن متن کتیبه که طی سال‌های پس از کشف و قرائت آن همچنان صورت پذیرفته است، نگارنده نیز به نوبه خود در دو مقاله پیشین و این مقاله به آن پرداخته و نقطه نظرات خود را مطرح و پیشنهاد نموده است.

[1] D. N. MacKenzie

[2] Shapur^,s shooting

واژه‌های کلیدی: تیگراه، طُغرا/تُغرا، طُرغای، کتیبۀ شاپور H)Š(، زبان پهلوی، فرمان، توقیع.

متن کامل [PDF 1538 kb] (628 دریافت)

نوع مطالعه: مقاله پژوهشی | موضوع مقاله: کتیبه های صخره ای
دریافت: 1402/1/10 | پذیرش: 1402/4/18 | انتشار: 1402/6/15

ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
	این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.