در دامنه جنوبی کوهستان البرز مرکزی در پهنه استان تهران، قلعه‌ها، دژها و تأسیسات دفاعی زیادی از ادوار مختلف تاریخی پراکنده‌اند که تا پیش از انجام این پژوهش، چندان مورد مطالعه قرار نگرفته و اطلاعات اندکی از آنها در دست بود. این پژوهش بـه روش تحلیلی، برای پاسخ به پرسش‌هایی همچون تعداد و پیشینه ساخت قلعه‌های تهران چگونه بوده؟ از نظر گونه‌شناسی به چند دسته تقسیم شده؟ الگوی حاکم بر سازمان فضایی قلعه‌ها چیست؟ انجام شده است. فرض بر آن بود که در استان تهران به‌دلیل شرایط اقلیمی، موقعیت جغرافیایی و شرایط سیاسی و اجتماعی، قلعه‌هایی از دوران پیش از اسلام و اسلامی بر پا شده و به دو گونه اصلی کوهستانی و دشت تقسیم می‌شوند. قلعه‌ها متناسب با مکان ساخت، اهداف سازندگان از سازمان فضایی خاصی برخوردار بوده و از نظر فرم شامل دو دسته هندسی منظم و نامنظم و از نظر عملکرد نیز به انواع مسکونی و نظامی تقسیم می‌شوند. روش انجام این پژوهش بدین‌ترتیب بود که پس از مطالعات کتابخانه‌ای، مطالعات میدانی با پیمایش سطحی و سنجش از راه دور به انجام رسید و داده‌های فرهنگی مورد نیاز مستندسازی، ثبت و ضبط شدند. در پژوهش حاضر، که به شناسایی و مستندسازی ۱۵۹ اثر و بنای دفاعی در استان تهران انجامید، مشخص شد که قلعه‌سازی در استان تهران از دوران مادها آغاز و در دوران اشکانی و ساسانی توسعه یافته و در دوران اسلامی به‌ویژه قرون میانی به اوج می‌رسد.