1- پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، z.nikzad@richt.ir
چکیده: (5508 مشاهده)
خانۀ توانا واقع در کُنج محلۀ شاه ابوالقاسم به فاصلۀ 150 متر از حد شرقی مسجد جامع، در میان بافت فشردۀ مسکونی یزد قرار دارد. این خانه به وسعت 410 متر مربع، همسایۀ میدان ـ حسینیۀ صندوق سازها و خانه هایی خشتی است. از نظر طرح معماری، این خانه حیاطی با اضلاع نابرابر دارد و فضاهای ساخته شده در دو سوی غربی و جنوبی قرار دارند. ایوانی با طاق تخریب شده و اتاق هایی در کنار آن و فضاهایی به دنبال هم با نظم خطی در ضلع جنوبی وجود دارند. اجزای متفاوت از هم در نقشه خانه جا گرفته است. باتوجه به پرونده ثبت بنا و برخی توصیف های دیگر، تاریخ ساخت این خانه به سدۀ هشتم هجری نسبت داده شده است. با این فرض که در گذر زمان بنا دچار دگرگونی و تحولات عمده ای شده، پرسشی که پیش می آید این است که تحولات معماری خانه چه بوده و ساختمان اولیۀ خانه چه ویژگی هایی داشته است. روش پژوهش «تاریخی ـ تحلیلی» است و ضمن بررسی و تحلیل شواهد موجود در اثر، با انجام مطالعات تطبیقی و تحلیل شواهد معماری، امکان فهم ابهامات فراهم آمده است. هدف این است که تصویر روشنی از تحولات تاریخی خانه به دست آید. خانۀ نخستین با الگوی خانه های سدۀ هشتمی یزد انطباق دارد. بنا در صورت نخستین و اصیل از گونۀ یک ایوانی، با حیاط کوچکی بوده است. بخش مفقود شرقی و شمالی خانه و نظام ورودی آن با ذکر احتمالاتی، معلوم می شود. ضلع شمالی در طرح نخستین صفه ای هم دهانۀ ایوان جنوبی داشته و ضلع شرقیِ تخریب شده می توانسته به قرینۀ ضلع غربی از دو صفه تشکیل شده باشد و ورودی نیز به صورت دالانی با گردش نود درجه از صفۀ شرقی به حیاط منتهی می شد.
نوع مطالعه:
مقاله پژوهشی |
موضوع مقاله:
تاریخ معماری و شهرسازی دریافت: 1402/11/6 | پذیرش: 1402/12/26 | انتشار: 1403/7/15