دوره 45، شماره 106 - ( 10-1403 )
جلد 45 شماره 106 صفحات 28-5 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sadeghi S, Rashidi Mofrad N, Afkhami B, Feyzi F. (2024). A Comparative Study of Female Figurines of the Bronze Age in Eastern Iran (Case Study: Shahr-e Sukhteh and Teppe Hesar). Athar. 45(106), 5-28. doi:10.22034/45.106.1
URL: http://athar.richt.ir/article-2-1295-fa.html
URL: http://athar.richt.ir/article-2-1295-fa.html
صادقی سارا، رشیدی‌مفرد ناهید، افخمی بهروز، فیضی فرزاد. بررسی و مطالعۀ تطبیقی پیکرکهای مادینۀ زنان عصر مفرغ در شرق ایران (مطالعۀ موردی: شهر سوخته و تپه حصار) فصلنامه علمی اثر 1403; 45 (106) :28-5 10.22034/45.106.1
سارا صادقی*1 
، ناهید رشیدی‌مفرد2 ، بهروز افخمی3 ، فرزاد فیضی4
، ناهید رشیدی‌مفرد2 ، بهروز افخمی3 ، فرزاد فیضی4
1- دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران (نویسندۀ مسئول) ، sara_sadeghi809@yahoo.com
2- کارشناس ارشد مردم‌شناسی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری، صنایع‌دستی استان لرستان، خرم‌آباد، ایران
3- استاد گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
4- دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
2- کارشناس ارشد مردم‌شناسی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری، صنایع‌دستی استان لرستان، خرم‌آباد، ایران
3- استاد گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
4- دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
چکیده: (857 مشاهده)
در شرق باستان، پیکرکهای انسانی و حیوانی مدل‌سازی‌شده از دورۀ مفرغ در حجم نسبتاً زیادی کشف شده است. پیکرکهای گوناگون گلی، سنگی، استخوانی و ... از هر دوره و بافتی که به‌دست‌آمده باشند، همواره نگاه دقیق و موشکافانه‌ای را برای مطالعه می‌طلبند. این داده‌های مادی، می‌توانند گوشه‌هایی پنهان از آیین، افکار، آداب‌ورسوم و دغدغه‌های زیستی و اجتماعی مردمانشان را آشکار نمایند. پیکرک‌ها در بیشتر دوره‌های تاریخی تمدن بشری دیده شده‌اند. در این جســتار کوشـیده‌ایم تا پیکرکهای محوطه‌های شمال‌شرق و جنوب‌شرق ایران را مورد بررسی، تحلیل و تطبیق قرار دهیم. روش پژوهش به‌صورت توصیفی-تحلیلی و ابزار جمع‌آوری داده‌ها، کتابخانه‌ای است. در راستای شناخت هر چه بیشتر پیکرکهای حوزه‌های موردبررسی، هدف اصلی پژوهش، کارکرد پیکرک‌ها و درنهایت ارتباط این داده‌ها با جامعه و اجتماع ساکنان شرق ایران است. نتایج حاصل‌شده نشان می‌دهد، پیکرکهای انسانی جنوب‌شرق و شمال‌شرق ایران، علیرغم تفاوت در جغرافیای محل ساختشان یعنی شهرسوخته و تپه‌حصار، از لحاظ سبک ساخت، دقیقاً شبیه به هم هستند؛ به‌گونه‌ای‌که پیکرکهای این دو حوزه، مسبک و به دور از واقع‌گرایی و درنهایت ســادگی ساخته شده‌اند و تنها تفاوتشان در میـزان پخت آن‌ها است که در شمال‌شرق ایران پیکرک‌ها پخت بهتری نسبت به جنوب‌شرق داشته‌اند. ازلحاظ عملکردی این پیکرک‌ها در هر دو حوزۀ فرهنگی ایران دقیقاً شبیه به‌هم بوده و در ارتباط با زایش و باروری ایجاد شده و تشابهاتی را با پیکرکهای محوطه‌های عصر مفرغ آسیای میانه ازجمله (آلتین‌تپه، نمازگاه، مهرگره) و محوطه تورنگ‌تپه دارند.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشی |
موضوع مقاله:
باستان شناسی و تاریخ هنر
دریافت: 1401/9/12 | پذیرش: 1402/1/22 | انتشار: 1403/9/29
دریافت: 1401/9/12 | پذیرش: 1402/1/22 | انتشار: 1403/9/29
فهرست منابع
1. - اسکالونه، انریکو، (1401). باستان‌شناسی جوامع ایران باستان (در هزاره سوم پیش از میلاد). ترجمۀ سید منصور سیدسجادی. چاپ دوم. تهران: سمت.
2. - افشارفر، ناصر، (1385). هزاره‌های تاریک دامغان. چاپ اول. تهران: پازینه.
3. - امیرکلایی، ابراهیم؛ صفری، مجتبی؛ حیدری، نرجس؛ و صعودی، آرمان، (1391). «تفسیری بر ظرف پیکره-های انسانی شمال و شمال‌شرقی فلات ایران در عصر مفرغ متاخر». پیام باستان‌شناس، 17 (9): 75-86. 20.1001.1.20084285.1391.9.17.5.8.
4. - بلیتیسکی، الکساندر، (1371). خراسان و ماوراءالنهر (آسیای میانه)، ترجمۀ پرویز ورجاوند. چاپ دوم. تهران: اسناد فرهنگی آسیا، پژوهشگاه، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
5. - پیت‌من، هالی، (1384). هنر عصر مفرغ. ترجمۀ کوروش روستایی. چاپ اول. تهران: پیشین پژوه، مهر بردیا.
6. - جابرانصاری، مصطفی؛ تطهیری‌مقدم، فرامرز؛ و جابرانصاری، نازنین، (1389). «نخستین نشانه‌های جراحی جمجمه در ایران پیش از تاریخ در شهر سوخته». نشریه جراحی ایران، 18 (4): 1-9http://ijs.ir/components4.php.
7. - جهانبخش، مهین؛ شیرازی، روح‌الله؛ خوارزمی، مجتبی؛ و افضلی، زینب، (1397). «مقایسه سبکی گاه‌نگاری پیکرکهای انسانی شهر سوخته با فرهنگ‌های همجوار در دوره مفرغ». مطالعات باستان‌شناسی، 10 (2): 29-46. https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.68515.
8. - حصاری، مرتضی؛ و اکبری، حسن، (1398). «پژوهشی نو در کاربری پیکرکهای انسانی پیش‌از تاریخ شرق باستان مشکلات تفسیر یک اثر». جامعه‌شناسی تاریخی، 11 (1): 91-104. http://jhs.modares.ac.ir/article-25-19684-fa.html.
9. - حصاری، مرتضی؛ و سرلک، سیامک، (1395). «پیکرکهای گلی انسانی نویافته استان هرمزگان، حوزه فرهنگی بلوچستان، جنوب‌شرق ایران». نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، 21 (3): 31-40.
10. https://doi.org/10.22059/jfava.2016.59653.
11. - دایسون، رابرت، (۱۳۵۱). «ساختمان حریق‌زدۀ تپه‌حصار». ضمیمۀ باستان‌شناسی و هنر ایران. ۹ و ۱۰. تهران: وزارت فرهنگ و هنر، ادارۀ کل باستان‌شناسی و فرهنگ عامه.
12. - دهمرده‌پهلوان، مهدی؛ و کریمی‌کیا، علی، (1400). «بررسی زیست‌محیط جنوب شرق ایران و مناطق همجوار در عصر مفرغ با تکیه بر داد‌های باستان‌شناختی». پژوهشنامه خراسان بزرگ، 12 (45): 79-96. https://doi.org/10.22034/jgk.2022.308529.0.
13. - دیمز، اورلی، (1388). تندیس‌گری و شمایل‌نگاری در ایران پیش از اسلام. ترجمۀ علی اکبر وحدتی. چاپ اول. تهران: ماهی.
14. - روستایی، کوروش، (1385). ویژه‌نامه همایش فرهنگ هفت هزار ساله حصار. تهران: پژوهشکده باستان-شناسی.
15. - سرلک، بهزاد؛ و آقاجانی، حمید، (1395). «بررسی‌های باستان‌سنجی در تپه حصار دامغان با استفاده از روش‌های گرانی‌سنجی و مغناطیس‌سنجی». نشریه پژوهه باستان‌سنجی، 2 (2): 19-34.
16. https://doi.org/10.29252/jra.2.2.19 .
17. - سیدسجادی، سیدمنصور، (1385). نخستین شهرهای فلات ایران. جلد دوم. چاپ اول. تهران: سمت.
18. - سیدسجادی، سیدمنصور، (1395). باستان‌شناسی آسیای مرکزی. جلد دوم. چاپ اول. تهران: سمت.
19. - شیرازی، روح‌الله، (1388). شهر سوخته. زاهدان: اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان.
20. - طاهری، صدرالدین، (1393). ایزد بانوان در فرهنگ و اساطیر ایران و جهان. چاپ اول. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
21. - طلایی، حسن، (1388). عصر مفرغ ایران. چاپ سوم. تهران: سمت.
22. - فرامکین، گرگوار، (1372). باستان‌شناسی در آسیای مرکزی، ترجمۀ صادق ملک‌شهمیرزادی. چاپ اول. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارات امور خارجه.
23. - فیروزمندی، بهمن؛ و کزازی، سیده‌ماندان، (1389). «جایگاه زن در دوران پیش از تاریخ: مطالعه موردی پیکرکهای محوطه‌های حاجیلار». زن در فرهنگ و هنر، 2 (1): 89-111.
24. https://jwica.ut.ac.ir/article_21075.html.
25. - ملک‌شهمیرزادی، صادق، (1387). اطلس باستان‌شناسی ایران، از آغاز تا پایان دوره یکجانشینی و استقرار درروستاها. تهران: سمت.
26. - موزه ملی ایران.
27. - نصراصفهانی، سمیرا؛ و طاهری، علیرضا. (1399). «مطالعه پیکرکهای انسانی شمال‌شرقی ایران باستان و آسیای میانه در عصر مفرغ از منظر ریخت‌شناسی». نشریه رهپویه هنر/ هنرهای تجسمی، 3 (8): 37-46. https://doi.org/10.22034/ra.2020.241729.
28. - نوراللهی، علی، (1394). «آسیای میانه غربی در بستر زمانی عصر مفرغ». تاریخ پژوهی، 63: 267-294. https://sanad.um.ac.ir/index.ph.
30. - Afsharfar, N. (2006). The dark millennia of Damghan. Tehran: Pazineh. (In Persian).
31. - Amirkalaei, E., Safari, M., Heidari, N. and Asoudi, A. (2012). An Interpretation of the Container of Human Figures in the North and Northeast of the Iranian Plateau in the Late Bronze Age, Payam-e Bastanshenas, 17, 75-86. 20.1001.1.20084285.1391.9.17.5.8 (In Persian).
32. - Belnitski, A. (1985). Khorasan and beyond the Nile (Central Asia). translated by Parviz Verjavand, 1st edition, Tehran: Goftar. (In Persian).
33. - Biscione R. (1979). The Burnt Building of Period Shahr-i Sokhta IV. An Attempt of functional Analysis from the Distribution of Pottery Types. In Gnoli G. e Rossi A.V. (eds.) Iranica. Istituto Universitario Orientale, Naples, 291-306.
34. - Cortesi, E., Tosi, M., Lazzari, A., and Vidalle, M. (2008). Cultural relationships beyond the Iranian platue, the Helmand sivilaiztion, Baluchistan and Indus valley in the 3th millennium BC, Paléorient, 34 (2), 5-35. https://www.persee.fr/doc/paleo_0153-9345_2008_num_34_2_5254.
35. - Daems, A. (2004). On Prehistoric Figurines In Iran: Current Knowledge And Some Reflections, Iranica Antiqua, V. XXXIX, 1-31. https://doi.org/10.2143/IA.39.0.503890
36. - Daems, O. (2003). Sculpture and iconography in pre-Islamic Iran. Translated by Ali Akbar Vahdati (2009). Tehran: Fish. (In Persian).
37. - Dehmardeh Pahlevan, M., and Karimikia, A. (2022). Studying the environment of southeastern Iran and neighboring areas in the Bronze Age based on archaeological data, Journal of Great Khorasan, 45, 96-79. https://doi.org/10.22034/jgk.2022.308529.0 (In Persian).
38. - Deshayes, J. (1975). Les fouilles récentes de Tureng Tépé: la terrasse haute de la fin du 3e millénaire, Comptes Rendus de l’Académie des Inscriptions et des Belles Lettres 119, 4, 522 530. https://www.persee.fr/doc/crai_0065-0536_1975_num_119_4_13178.
39. - Deshayes, J. (1969). New evidence for the Indo-Europeans from Tureng Tepe, Iran, Archaeology , 22 (1), 10-17. https://www.jstor.org/stable/i40078501.
40. - Dyson, Jr., R. H., and Remsen, W. C. S. (1989). Observation on Architecture and Stratigraphy at Tappeh Hesar. In Dyson Jr., R.H., Howard, S. M. (Eds), Tappeh Hessar: Reports of the Restudy Project, 1976. Case Editrice Ie Lettere, Firenze, 69-109.
41. - Dyson, R. (1972). The Burnt-Out Building of Tappeh Hesar. Iranian Archaeology and Art, 9-10. Tehran: Ministry of Culture and Art, Directorate General of Archaeology and Folklore.
42. - Eliade, m., and Adams, c. (1987).The Encyclopedia of Religion, Paleolithic religion, 6, New York: Macmilian.
43. - Escalone, E. (2014). Archeology of Ancient Iranian Societies (in the third millennium BC). translated by Seyyed Mansour Seyed Sajjadi, first edition, Tehran: Samt. (In Persian).
44. - Firoozmandi, B., and Kazazi, S. H. (2010). The position of women in prehistoric times: A case study of the statues of Hajilar sites, Women in Culture and Art, 2 (1), 89-111. https://jwica.ut.ac.ir/article_21075.html (In Persian).
45. - Framkin, G. (1993). Archeology in Central Asia. translated by Sadegh Malek Shahmirzadi. first edition, Tehran: Samt. (In Persian).
46. - Gorshunova., O.V. and Peshkova., S.A. (2013). Fertility and the sacred feminine in the central Asia healing and ritual practices. Medical Anthropology and Bioethics, 5, 1-17. www.medanthro.ru/en/sienceen/stories/item/222-gorshunova-peshkova-eng.
47. - Hesari, M., and Akbari, H. (2019). New research on the use of human bodies before the history of the ancient East The problems of interpretation of a work, Historical Sociology, 11 (1), 91-104. http://jhs.modares.ac.ir/article-25-19684-fa.html (In Persian).
48. - Hesari, M., and Sarlak, S. (2016). Newly discovered human flower sculptures in Hormozgan province, Baluchistan Cultural Center, Southeastern Iran, Journal of Fine Arts - Visual Arts, 21 (3), 31-40. https://doi.org/10.22059/jfava.2016.59653 (In Persian).
49. - Jaberansari, M., Moghaddam, F., and Jabransari., N. (2010). The first signs of skull surgery in prehistoric companions in the burnt city, Iranian Journal of Surgery, 18 (4), 1-9. http://ijs.ir/components4.php (In Persian).
50. - Jahanbakhsh, M., Shirazi, R., Kharazmi, M., and Afzali, Z. (2018). Comparison of chronological style of burnt human corpses with neighboring cultures in the Bronze Age, Archaeological Studies, 10 (2), 29-46. https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.68515 (In Persian).
51. - Jarrige, C. (1987). Die Terrakittafigurinnen aus Mehrgarh, inVergessen Städte am Indus, Katalog, Aachen.
52. - Jarrige, J.F., Aurore, D., and Gonzague, Q. (2011). Shahr-i Sokhta and the chronology of the Indo-Iranian regions. Paléorient 37 (2), 7-34.https://www.persee.fr/doc/paleo_0153-9345_2011_num_37_2_5420.
53. - Malek Shahmirzadi, S. (2013). Archaeological Atlas of Iran (from the beginning to the end of the period of settlement and settlement in villages). 2nd edition.Tehran: Samt. (In Persian).
54. - Masson, V.M. (1992). The Bronze age in Khorasan and Transoxania. A.H. Dani, V.M. Masson (Editors). History of civilizations of Central Asia (Volume1). Number 10. UNESCO Publishing. Paris.
55. - Nasresfahani, S., and Taheri, A. (2020). A Study of the Northeastern Human Figures of Ancient Iran and Central Asia in the Bronze Age from a Morphological Perspective. Rahpooyeh Art/Visual Arts Journal,3(8),37-46. https://doi.org/10.22034/ra.2020.241729 (In Persian)
56. - National Museum of Iran.
57. - Noorollahi, A. (2014). West Central Asia in the context of the Bronze Age. Research History, 17 (63), 267-294. https://sanad.um.ac.ir/index.php (In Persian).
58. - Pittman, Holly, (2005). Bronze Age Art. Translated by Cyrus the Rural. First edition. Tehran: Pishin Pajouh, Mehr Bardia.
59. - Roustaei, K. (2004). Tappeh hesar: A major manufacturing center at the central plateau, in stollner,t and slotta,r and vatandoust,a.(eds) persiac ancient splendor: mining, handicraft and archaeology, deutsches bergbau-museum Bochom, Germani, 222-230.
60. - Roustaei, K. (2006). Special issue of the 7,000-year-old Hesar Culture Conference. Tehran: Archaeological Research Institute. (In Persian).
61. - Roustaei, k. (2008). Tape Hesar, One Again. In: Proceedings of The 6 International Congress of the Archeology of the Ancient Near East. Edited by: Paolo Matthiate et al., Sapienza, Italy.
62. - Roustaei, K. (2010). Tepe Hesar, Once Again. In Proceedings of the 6th International Congress on the Archaeology of the Ancient near East. Vol 2. Ed by Matthiae and Pinnock and Nigro and Marchetti. Universita di Roma, 213-233.
63. - Sajjadi, S. M. S., Foruzanfar, F., Shirazi, R., and Baghestani, S. (2003). Excavations at Shahr-i Sokhta. First Preliminary Report on the Excava- tions of the Graveyard, 1997-2000. Iran, 21-97. http://www.jstor.org/stable/4300639.
64. - Sarlak, B., and Aghajani, H. (2016). Archaeological Surveys in Damghan Hesar Teppe Using Gravimetric and Magnetometric Methods, Journal of Archaeological Research, 2 (2), 19-34. https://doi.org/10.29252/jra.2.2.19 ( In Persian).
65. - Schmandt-Besserat, D. (2013). Animal Symbols at Ain Ghazal, art, 3 (1), 63-111.
66. - Schmidt, E. F. (1937). Excavations at Tepe Hessar Damghan.New York: University Museum by the University of Pennsylvania Press.
67. - Schmidt, E. F. (2013). Report on the exploration of the hill area Hesar Damghan. translated by Koresh Roustaei, Cultural heritage of Semnan province.
68. - Seyed Sajadi, S. M. (2010). The first cities of the Iranian plateau. Volume II. Tehran: Samat. (In Persian).
69. - Seyed sajadi, S.M. (2015). Archeology of Central Asia. second volume. Tehran: Samt. (In Persian).
70. - Shirazi, R. (2007). Figurines anthropomorphes du Bronze ancien de Shahr-i Sokhta, Période II (Séistan, Sud-Est de l'Iran): approche typologique. Paléorient, 33 (2), 147-162. https://www.persee.fr/doc/paleo_0153-9345_2007_num_33_2_5226.
71. - Shirazi, R. (2009). burnt City. Zahedan: General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Sistan and Baluchestan. (In Persian).
72. - Taheri, S. (2014). Goddess of women in the culture and mythology of Iran and the world. Tehran: Enlightenment and Women's Studies. (In Persian).
73. - Talaei, H. (2006). Bronze Age of Iran. Tehran: Samat. (In Persian).
74. - Tosi, M. (1983). Excavations at Shahr-I Sokhta 1969-1970, In: Maurizio Tosi (Ed.), Prehistoric Sistan 1, Rome: IsMEO, 73-127.
75. - Tosi, M., (1968). Excavation at Shahr-e Sokhta, preliminary report on the second campaign, East and West, 19 (3/4), 283-386. https://www.jstor.org/stable/29755447.
76. - Tucci, G. (1977). La Citta’ Bruciata Del Deserto Salato. Venezia: Erizzo Editrice.
77. - Voigt, M., and Meadow, R. (1983). Haji Firuz Tepe: Iran the Neolithic Settlement. Philadelphia: Univ. Museum.
78. - Wulsin, F. (1932). Excavations at Tureng Tepe near Asterabad, Supplement to the Bulletin of the American Institute for Persian Art and Archaeology 2/1 bis, New York.
79. - https://iranmonument.com: Damghan fence hill / 2022/9/12: 14/30.
80. - https://www.cgie.org.ir/fa/article/236559: 2022/9/12: 13/32.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |