مزارع مسکون به‌ عنوان یک مجتمع زیستی کوچک با عناصر وابسته‌ای چون عمارت اربابی توسط معماران محلی، طراحی ‌شده و سپس به‌ تدریج ساخته می‌شدند. به‌طور معمول معماری این عمارت‌ها به‌دلیل حضور ارباب و خانواده ایشان دارای تجمل بیشتری بود و از نظر مکان‌یابی در موقعیت بهتری نسبت به سایر عناصر قرار داشت. عمارت اربابی محمدحسین‌خان‌ خلج در مزرعه قاضی‌ بالا نیز یکی از دَه‌ها عمارت اربابی است که در مزارع اقلیم گرم‌ و خشک ایران شناسایی ‌شده و نیازمند بررسی کالبدی عمیق‌تری است. مسئله اصلی پژوهش، نیاز به شناخت بیشتر درباره معماری عمارت‌های اربابی متعلق به مزارع مسکون ایران است. بر این اساس دو پرسش اصلی با هدف معرفی یک عمارت اربابی دوره قاجار در بطن مزرعه قاضی‌ بالا مطرح می‌شود: ۱. عمارت اربابی محمدحسین‌خان‌خَلَج دارای چه ویژگی‌های کالبدی است؟ ۲. نوع مالکیت عمارت چه تأثیری در پیدایش آن ویژگی‌ها داشته است؟ در این مقاله و با توجه به ماهیت تاریخی موضوع، از رهیافت تفسیری و روش تفسیری- تاریخی استفاده می‌گردد. منابع مهمی چون اسناد تاریخی معتبر، تصاویر قدیمی مالکان و مصاحبه با بازماندگان در کنار مطالعات وسیع میدانی توانسته است به شناخت این موضوع کمک کند. این تحقیق با بررسی ویژگی‌های شکلی و محتوایی عمارت به این نتیجه رسیده است که معیارهایی چون آسایش، استحکام، تفرج و تجمل می‌توانند به‌عنوان اصول کلی در سنت ساخت عمارت اربابی محمدحسین‌خان‌ خَلَج قابل‌فهم و بازخوانی باشند.