محله محیط جداگانه‌ای است که به‌ دلیل مشخصات کالبدی متفاوت و خصوصیات اجتماعی سکنه متمایز شناخته می‌شود. به‌ منظور دستیابی به شاخص‌های مؤثر پایداری اجتماعی در محله‌ها مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی به‌ واسطه مشاهده بصری محیط صورت گرفته است؛ از این ‌رو دو گذر شاخص در دو محله متفاوت در بافت تاریخی شیراز مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت به‌صورت ترکیبی است؛ به‌گونه‌ای که ابتدا از روش تحلیل محتوا براساس منابع کتابخانه‌ای به‌ منظور دستیابی به داده‌های اصلی تحقیق استفاده شده است. سپس به‌ منظور پیشبرد اهداف تحقیق، روش پیمایش به‌صورت بازدید میدانی به‌ صورت مشاهده استفاده شده است. همچنین یافته‌های تحقیق، تلفیق نتایج برگرفته از مطالعات اسنادی با نتایج مطالعات موردی و میدانی در گذر بازارچه فیل در محله اسحاق‌ بیگ و گذر بازارچه حاج زینل در محله سنگ سیاه در بافت تاریخی شیراز است. از آنجا که هدف از این پژوهش دستیابی به ماهیت اصلی مفهوم محله، با در نظرگیری اصول پایداری اجتماعی است، شاخص‌های ادراک محیط و محله‌های بافت تاریخی دسته‌بندی و وجوه کیفیت ادراک محیط بررسی شده و در نهایت شاخص‌های این وجوه مثبت و منفی به‌ واسطه مصادیق در نمونه‌ها ارائه شده است. فضاهایی که در جوار آنها بوهایی مانند بوی نان در نانوایی و بوی کارگاه شیرینی‌پزی استشمام می‌شد، به‌ نوعی عامل حیات جمعی محسوب می‌شود. از سوی دیگر مکان‌هایی با پیشینه تاریخی دلیل هویت‌بخشی و ارتقای ادراک محیط می‌شود؛ در نتیجه به‌ منظور ادراک محیط شهری می‌توان پایداری اجتماعی را به‌عنوان مؤلفه اصلی در محله‌های تاریخی شیراز در نظر گرفت.