Mendeley  

Zotero  

Sardari A. Early Human Societies on the Southern Persian Gulf Littoral: Neolithic Period. Archaelogy 2024; 4 (2) : 1
URL: http://archj.richt.ir/article-10-1724-fa.html

در چارچوب پژوهش‌های باستان‌شناسی حوضۀ خلیج فارس، آگاهی از جوامع و زیستگاه‌های باستانی سواحل جنوبی که در کشورهای عربی واقع شده‌اند، موضوعی حائز اهمیت است. چنان‌که مطالعات مربوط به دوران پیش‌ازتار یخ (عصر نوسنگی) منطقه، می‌تواند به شناخت خاستگاه‌ها و روندهای توسعه و افول جوامع نوار ساحلی و پسکرانه‌های آن کمک کند. باستان‌شناسی پیش‌ازتاریخ سواحل جنوبی خلیج فارس را می‌بایست در بستر مطالعات کلی شبه‌جزیرۀ عربستان بررسی نمود. چنان‌که این شبه‌جزیره، به‌عنوان گذرگاه مهاجرت و جابجایی انسان‌ها از دوران پارینه‌سنگی و پلیستوسن قدیم در راستای فرضیه «خروج از افریقا» نقش مهمی داشته است. پس از آن در دوران هولوسن قدیم (هزارۀ هفتم پ‌م)، زیستگاه‌هایی که آثار و  اشیای آن‌ها، اقتباسی از فرهنگ‌های لوانت در شمال‌غرب خلیج فارس بوده، گونه‌ای از جوامع جدید را پدید آوردند که به «نوسنگی» منسوب می‌شوند. شاخصۀ اصلی یافت شده این جوامع، دست‌افزارهای سنگی مرتبط با جوامع گردآورنده و ماهیگیری است که بعضی از آن‌ها به گله‌داری و دامپروری نیز می‌پرداختند. عصر نوسنگی در سواحل جنوبی خلیج فارس تا اواخر هزارۀ چهارم پ‌م، مقارن با آغاز عصر مفرغ ادامه می‌یابد. در هزاره‌های ششم و پنجم پ‌م، مردم ساکن در این کرانه‌ها، با تولید و مبادلۀ ظروف سفالی نیز آشنا می‌شوند. آن‌ها علاوه بر تولید سفال‌های زُمُخت، ساده و بی‌نقش بومی، از ظروف منقوش نخودی رنگ مشابه با گونه «عُبید » نیز بسیار استفاده می‌کرده‌اند که دلالت بر مبادلات و ارتباطات دریایی گسترده این مناطق با جنوب بین‌النهرین بوده است. در این مقاله تلاش خواهد شد همراه با معرفی ۲۴ محوطه از این دوران، ماهیت و تغییرات فرهنگی جوامع عصر نوسنگی سواحل جنوبی خلیج فارس توضیح داده شود.