نقاشی قهوه خانهای از جمله هنرهایی است که به اقتضای زمانی و نیاز جامعه روزگار در حدود یک قرن پیش در قهوه خانهها پدید آمد این سبک از نقاشی با پرداختن به موضوعات ساده و عامه پسند توانست خیلی زود راه پیشرفت و ترقی را پیش بگیرد و تبدیل به سبکی از تاریخ نقاشی ایران شود. در این پژوهش تلاش شده با مروری بر نقاشی قهوه خانهای نحوه نمایش این نقاشیها در موزهها اصول نمایش و نگهداری آنها شناسایی شود. عوامل شکلگیری ویژگیهای نقاشی قهوه خانهای و اصول نمایش و نحوه برخورد با آثار نقاشی ابعاد بزرگ در موزهها از جمله مواردی است که در این مقاله به آنها پرداخته شده است. روش جمعآوری اطلاعات در جهت اهداف این مقاله مروری روش کتابخانهای و میدانی بوده که با بررسی و مقایسه اطلاعات به دست آمده درباره نحوه نگهداری و نمایش نقاشیها به چگونگی نمایش آثار نقاشی بزرگ ابعاد و نگهداری آنها در موزهها میپردازد. با توجه به قدمت این نقاشیها، حفاظت مرمت و زنده نگه داشتن این سبک نقاشی امری ضروری است، حفاظت و مرمت آثار قهوه خانهای به دلیل موضوعات به کار رفته در آنها از دو بعد فیزیکی و معنوی مفهومی قابل بررسی است. این ابعاد مکمل یکدیگر هستند، بدون در نظر گرفتن بعد معنوی نقاشی صرفا طرح و رنگهایی روی تکیهگاه بوده و ارزش دیگری برای مخاطب ندارد. از این رو ارائه صحیح جنبه هنری و مفهوم نقاشی قهوه خانهای اهمیت زیادی در جهت زنده نگه داشتن این سیک از نقاشی ایرانی دارد.
نقاشی قهوهخانهای تعزیه مصیبت عاشورا متعلق به موقوفه حسینیه کبابی به عنوان یکی از مظاهر فرهنگ عاشورایی بین مردم بیرجند از محبوبیت خاصی برخوردار است. این اثر بر اساس کتیبه موجود به فرمایش آقا میرزا ماشا الله طهرانی که از پیشگامان نقاشی قهوهخانهای ایران بوده است سفارش و توسط یکی از شاگردانش به نام محمدحسین در سال ۱۳۳۸ هـ. ق) و احتمالا در یزد خلق شد. در این مقاله تجربیات حفاظتی و مرمتی نگارندگان بر روی اثر نقاشی قهوهخانهای با موضوع تعزیه مصیبت عاشورا که مربوط به اواخر قاجار بوده و در دهه اول محرم در یکی از حسینیههای قدیمی بیرجند به نمایش گذاشته میشود ارائه میشود اولین قدم در حفاظت و مرمت این اثر شناسایی دقیق آسیبهای بود که مهمترین آنها مربوط به آسیبهای ناشی از فرسودگی و نصب مکرر اثر است. پس از شناسایی آسیبهای وارده اقدامات حفاظتی و مرمتی متناسب با آن انجام شد که پاکسازی اولین اقدام حفاظتی و مرمتی است که در دو مرحله انجام شد در مرحله اول پاکسازی گردو غبار انجام شد. برای زدودن گردو غبار از جارو برقی با برس نرم و توری نازک برای جلوگیری از ضربه به اثر در حین جارو استفاده شد. در مرحله دوم به پاکسازی لکهها اقدام شد. در ادامه حذف مرمتهای نامناسب انجام شد و بعد از مرمت پارگیها و کمبودها برای ایستایی بیشتر اثر استحکام بخشی اثر صورت گرفت عملیات حفاظتی اثر شامل حفاظت حین نمایش و ساخت محفظه نگه دارنده و بستهبندی است. با انجام اقدامات حفاظتی و مرمتی نقاشی قهوهخانهای تعزیه مصیبت عاشورا حسینیه کبابی از آسیبهای بیشتر محفوظ ماند و کیفیت بصری آن به طور قابل توجهی افزایش یافت این نقاشی در محفظه طراحی شده نگهداری و در دهه اول محرم در محل حسینیه کبابی بیرجند به نمایش گذاشته میشود.
