72 نتیجه برای حفاظت
پیروز حناچی، سارا تیمورتاش،
دوره 1، شماره 1 - ( 2-1396 )
چکیده
مفهوم میراث صنعتی در اواسط قرن بیستم یعنی دورههایی که چندین و چند ساختمان صنعتی و منظر شهری ویران شد در انگلستان مطرح گردید. از آن هنگام به بعد تلاشهای متعددی در راستای شناخت آثار میراث صنعتی شکل گرفته است. سایتهای صنعتی نقطۀ عطفی در تاریخ بشریت شمرده میشوند. آنها خاطرات روزهایی را در بر دارند که هم موجب پیشرفت و هم مایۀ رنجش بوده و در عین حال نمادی از امید به زندگی بهتر هستند. بناهای صنعتی توسعۀ فناوری کشورها را از طریق معماریشان نشان میدهند و ارزشهای اجتماعی و فرهنگی زمان خود را نمایان می سازند.
از دست رفتن کاربری صنعتی در دل شهرها و عدم توفیق اجتماعی آن، این مجموعهها را به سرعت به فرمان تخریب میسپارد. انتقال روحیه کار و فعالیت و سبکی از معماری که متعلق به تجربیات جهانی است، لزوم حفظ و مطالعۀ این آثار را تشدید مینماید. اینجاست که دانستن چگونگی حفاظت از بناهایی که دیگر قادر به تأمین آیندهی خود نیستند اهمیت مییابد. عدم تأمین آینده به دلیل کاهش نیاز به این بناها به وجود آمده و نتیجۀ آن ایجاد محیطی متروک و ناامن است که به ظهور و پرورش جوامعی ناسالم دامن میزند. تغییرکاربری تطبیقی بنایی موجود و تاریخی و افزودن بنایی جدید به آن، حرکت، سرزندگی و تنوع بصری میآفریند، در عین اینکه شخصیت مجموعه حفظ میگردد. مقیاس عظیم کارخانه، تکرار ریتمیک آن، طول آن که به بینهایت اشاره میکند و حتی رنگهای غمانگیز بنا، به هنگام جستجوی یک طراحی اصیل برای استفاده مجدد از آن یک موضوع کلیدی است.
داود آقاعلی گل، پروین اولیایی، محمود مرادی، محمد لامعیرشتی،
دوره 1، شماره 1 - ( 2-1396 )
چکیده
در بررسی تکنولوژی ساخت و محل تولید اشیای تاریخی و همچنین پیشنهاد و تدوین راهکارهای حفاظتی و مرمت این آثار، داشتن اطلاعات کافی از نمونۀ مورد بررسی ضروری است. اطلاعات مورد نیاز بسته به نوع نمونه و اشیای تاریخی متفاوت است. تعیین و اندازهگیری دقیق ترکیب عنصری و مواد سازنده این اشیاء یکی از اطلاعات ضروری است که امروزه با استفاده از علوم و فنون آزمایشگاهی مدرن قابل دستیابی است. در این مقاله، برخی از نتایج به دست آمده از بررسی نمونههای مختلف تاریخی و فرهنگی که در چند سال اخیر با استفاده از باریکۀ یونی میکرونی در آزمایشگاه واندوگراف پژوهشگاه علوم و فنون هستهای مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفتهاند، ارائه شده است. بررسی سفالهای مینایی نقاشی شده جهت تعیین رنگدانههای مختلف به کاررفته در آن، تعیین ضخامت و خلوص لایههای طلاکاری شده در سفالهای مینایی زراندود، بررسی و تعیین عامل درخشندگی در نقاشیهای دیواری یک مکان تاریخی، بررسی علل خوردگی و تخریب یک نسخه از دستنوشتههای قدیمی، تعیین خلوص و عیار سکههای برنزی الیمایی، و همچنین بررسی و تعیین نوع شیشههای تاریخی ایرانی از جمله مواردی است که در این مقاله به آنها اشاره خواهد شد. نتایج حاصل از این آنالیزها و تعیین مواد تشکیل دهندۀ آنها در مطالعۀ تکنیک ساخت و فنشناسی، بررسی اصالت نمونهها، و نهایتاً حفاظت این آثار تاریخی کمک قابل توجهی خواهد کرد.
زری خدمتی،
دوره 1، شماره 1 - ( 3-1397 )
چکیده
مسائل بسیاری در زمینه تعادل و تعامل نیازهای ملموس میراث فرهنگی و نیازهای امروز و آینده جوامع وجود دارد که در گذشته هرکدام در سیستمهای مدیریتی مجزا در مسیر سازمانی خود حرکت میکردند؛ ولی امروزه برای مرتفع نمودن مشکلات و نیازهای مشترک، نیاز به تعاملات سیستمها و مدیریت جامع صیانت از میراث فرهنگی- بهعنوان شاهدی از تاریخ و هویت ما- با نیازهای امروزی جوامع و آیندهگرایی در توسعه شهری وجود دارد؛ تا ابعاد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در منافعی مشترک بسط داده شوند. امروزه دولتها با دیدگاه جامع «میراث فرهنگی، منافع مشترک عمومی» سعی در صیانت و خروج از غفلت و فراموشی میراث فرهنگی هستند؛ ازآنرو نیاز به یکپارچهسازی سیستمهای مدیریتی و ایجاد مدیریت یکپارچه میراث را الگوی سیستمهای سازمانی خود نمودهاند. همگرایی و وابستگی متقابل حفظ میراث و گردشگری میراث، موجب پیدایش رویکرد مدیریت یکپارچه میراث فرهنگی در حوزه مدیریت میراث شده است که در کل منجر به توسعه و پایداری میراث و جامعه میشود. رویکرد یکپارچهسازی سیستمهای مدیریتی در کشور ما موضوعی ناآشناست که عامل خسارات بسیاری بر میراث فرهنگی شده که آشنایی با تجربیات جهانی مدیریت و شناخت شرایط کشور در بومیسازی دستاوردهای جهانی میتواند در صیانت میراث فرهنگی کشور مؤثر باشد. این مقاله با رویکرد تحلیلی- توصیفی بر اساس مطالعات اسنادی و کتابخانهای سعی در معرفی و اشاره بهضرورت رویکرد یکپارچهسازی سیستمهای مدیریت میراث دارد. هدف این تحقیق نیز معرفی تأثیر مدیریت یکپارچه در صیانت میراث فرهنگی است.
کاوه بهرامزاده، داوود اسداللهوش عالی، نجمه خاتون میری،
دوره 1، شماره 1 - ( 3-1397 )
چکیده
حمام حاج صالح که در بافت قدیمی شهرستان سقز بناشده مربوط به دوره زندیه است. درب ورودی آن در بازار روز این شهر قرار دارد. سبک ساخت این بنا اصفهانی و دارای تزئینات آهکبری منحصربهفردی است. یکی از نقوش آهکبری زیبا و دارای اهمیت در این بنا نقش شکارگاه است که دچار تخریب زیادی شده و مشتمل بر سه لایه شامل دولایه آهکی و یک لایه رنگ است. در این پژوهش با یک بررسی آزمایشگاهی به شناخت فنی مصالح بکار رفته در لایههای سازنده آهکبری مذکور پرداخته و سپس در ادامه آسیبهای وارده به اثر موردبررسی قرار گرفت. در ادامه هم به شرح عملیات حفاظت و مرمت نقش شکارگاه پرداختهشده که در این مرحله پس از تمیزکاری به روش مکانیکی و شیمیایی، قسمتهای طبله کرده بهوسیله تزریق ترکیب دوغاب گچ (گچ دندانپزشکی) با پلکسیتول 5% در آب، با کمک گرفتن از روش بالشتکی این قسمتها به سطح تکیهگاه چسبانده شده و استحکامبخشی گردید. در ادامه قسمتهای کمبود با استفاده از ترکیب گچ با پلکسیتول 5% بازسازیشده و با آبرنگ موزونسازی قسمتهای بازسازیشده و رنگرفتگیها انجام گرفت و در پایان با پلکسیتول 5% کل اثر تثبیت نهایی شد.
ماندانا طیبی،
دوره 1، شماره 2 - ( 7-1396 )
چکیده
آثار باستانی نمایندگان فرهنگ و تمدن گذشته و حامل اطلاعات ارزشمندی درباره زندگی روزمره، باورها، فناوری و روابط اجتماعی آن دوران هستند. با پیشرفت فناوری، ابزارها و روشهای نوینی برای بررسی و تحلیل این آثار پدید آمدهاند و میتوانند اطلاعات جدیدی درباره جنبههای ناشناخته آنها فراهم کنند. رصد خُرد با بررسی دقیق و نظاممند وضعیت آثار و استفاده از روشهای نوآورانه، بهعنوان یک روش علمی، نقشی کلیدی در حفاظت و مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی دارد. این مقاله مروری است بر برخی از روشهای مختلف رصد خرد؛ مانند مطالعات میکروسکوپی، تصویربرداری با وضوح بالا، اسکن سهبعدی و تحلیل طیفسنجی و نشان میدهد که چگونه این فناوریها به درک عمیقتر از شرایط اولیه مواد و الگوهای تخریب کمک میکنند. همچنین، مطالعات موردی ارائهشده کاربردهای موفق رصد خُرد در زمینههای مختلف را نشان میدهند و تنوع و اثربخشی آن را در مواجهه با چالشهای خاص در حفاظت و مرمت اشیاء شکننده و ارزشمند برجسته میسازند.
حمید فدایی، آزیتا میرزایی،
دوره 1، شماره 2 - ( 7-1396 )
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی و ارزیابی روشهای حفاظت اضطراری در محوطه باستانی چغازنبیل با تمرکز بر پوششدهی محلهای کاوش شامل چاهکها، شبکههای سطحی و بقایای معماری میپردازد. هدف از این اقدامات، حفاظت آثار کاوششده در برابر عوامل محیطی همچون رطوبت، فرسایش و تخریب تدریجی، در بازههای زمانی موقت یا بلندمدت بوده است. روش تحقیق مبتنی بر مشاهدات میدانی، ارزیابی مصالح موجود و رجوع به تجربیات پیشین حفاظت در این محوطه است. در این پروژه، استفاده از مصالح شن و ماسه از نوع شکسته و با دانهبندی متغیر بین ۲ تا ۲۰ میلیمتر بهعنوان مواد پُرکننده ترانشهها و چاهکها توصیه شد. در انتخاب این مصالح، پرهیز از ناخالصیهایی نظیر گچ، انیدریت و انواع سولفاتها که میتوانند منجر به بروز نمکهای محلول و آسیب به آثار شوند، مورد توجه قرار گرفت. پوششدهی چاهکها، شبکهها و سکوی آجری با رویکردی مرحلهای و متناسب با عمق و اهمیت آنها انجام شد. در چاهکهای عمیقتر، لایههایی از شن و خاک نرم با تراکم مناسب استفاده گردید؛ درحالیکه برای شبکههای کمعمق، قشر نازکی از شن کفریزی و سپس با خاک کاوش پر شد. حفاظت از سکوی آجری کتیبهدار با دقت بالاتری صورت گرفت و از ماسه نرم بهعنوان بستر محافظ بهره گرفته شد. یافتهها نشان میدهند که بهرهگیری از مصالح طبیعی و روشهای علمیـتجربی میتواند در حفاظت موقت یا دائمی آثار کاوششده در محوطههای باستانی مؤثر واقع شود.
حمیدرضا بخشندهفرد،
دوره 1، شماره 2 - ( 4-1396 )
چکیده
دانش مرمت، علمی میان رشتهای است که میتوان بخش عمدهای از آن را مرهون سایر علوم دانست. از جمله این علوم میتوان به روشهای الکتروشیمیایی اشاره نمود. روشهای الکتروشیمیایی نقش مهمی در زمینههای مختلف حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی دارند. بهطور اجمالی حوزه کاربرد روشهای الکتروشیمیایی در حفاظت و مرمت را میتوان به شناسایی و بررسی مواد متشکله موجود در اثر تاریخی، روشهای مرمت و پاکسازی و بررسیهای شرایط محیطی در محلهای نمایش موزهها و انبارهای نگهداری اشیاء تاریخی تقسیمبندی نمود:
شناسایی و بررسی مواد متشکله: شناسایی اجزاء متشکله در آثار هنری و باستانشناسی یک امر مهم در بررسیهای علمی است. برخی از این اشیاء ترکیبی هستند. همچنین برخی اشیاء غیرهمگن و برخی همگناند و بعضاً با مقادیر متنابهی مواد دیگر همراهند. برای مثال مواد تدارکاتی، رنگ و رنگدانه و غیره. در نگاه اول احتمالاً بهنظر میرسد روشهای الکتروشیمیایی بهتواند بدون آسیبرسانی به اثر این وظیفه را انجام دهد؛ اما باید بررسیهای بیشتری در این زمینه انجام شود.
روشهای مرمت و پاکسازی: الکتروشیمی بیش از یک قرن در درمان آثار تاریخی فلزی مورد استفاده قرار میگیرد. از این روشها در درمان آثار میتوان استفاده نمود، شاید کمال مطلوب آن است که این روش قادر به معکوس کردن روند خوردگی در ترکیبات یونی شود؛ اما در کاربرد این روش، نسبت به وضعیت اثر، اولویت برای درمان ممکن است به سمت استحکامبخشی، تثبیت و یا پاکسازی اثر تاریخی باشد.
بررسیهای شرایط محیطی: همواره دانشمندان و محققین در حال بررسی و ارزیابی شرایط آسیبرسان در محیطهای موزهای هستند. زیرا آلایندهها در مقیاس خیلی کم میتوانند یکی از مهمترین عوامل برای تخریب آثار تاریخی باشند که تعیین و شناسایی آنها به لحاظ حساسیت و هزینه بالا اغلب دور از دسترس است. بهعلاوه روشهای معمول منجر به شناسایی آلایندهها در میزان کم (یک قسمت در بیلیون) میشود که بهسختی میتوان میزان آسیبرسانی آنها را تعیین کرد. زیرا اثرات سینرژیسم Synergy) (و همافزایی این ترکیبات در مخلوط شدن با یکدیگر و اثرات سطحی آنها بر اشیاء تاریخی را نمیتوان بهدرستی محاسبه کرد. آیا میتوان به کمک روشهای الکتروشیمی به عنوان یک ابزار سنجش برای بررسی شرایط موزهای استفاده کرد.
در این مقاله بهطور کلی نقش و اهمیت، نقاط ضعف و قدرت روشهای الکتروشیمیایی در موارد فوقالذکر در حوزه حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی پرداخته می شود. هدف از این مقاله رویکردی جدید به کاربرد شیوههای الکتروشیمیایی و مزیتها و معایب آن در مرمت و حفاظت آثار تاریخی است.
عبدالبصیر حسینبُر، حسام اصللانی، اسحاق منصوری،
دوره 1، شماره 2 - ( 6-1397 )
چکیده
کتیبه صخرهای که پایه اصلی شکلگیری موضوع این پژوهش است، در منطقه پیرغار، به دستور رهبران جنبش مشروطهخواهی بختیاری در روستای دهچشمه بر روی صخرهای حجاری شده است. وضعیت کنونی نگهداری این یادمان چندان مطلوب نیست؛ لذا بررسی و مطالعه دقیق این کتیبه، با توجه به ارزشهای تاریخی و فرهنگی آن، بهمنظور شناخت و حفاظت اصولی ضرورت دارد. بر اساس مطالعات توپوگرافی و میدانی، کتیبهها بر اثر جریان آبهای سطحی و یخبندان دچار فرسایش و ریختگی شدهاند. از مهمترین منابع سطحی مؤثر میتوان به تجمع برف و ریزشهای جوی در بالای کوه، وجود جریانهای فصلی روی سطوح شیبدار منتهی به آثار، و یخبندان در فصول سرد اشاره کرد که منجر به فرسایش، ریختگی و آسیبهای جدی به کتیبهها میشود. این بررسی در قالب یک پژوهش کمی و با روشی مبتنی بر مطالعات میدانی، بررسیهای محیطی و استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام شده است. برای این منظور، ابتدا با استفاده از بازدیدهای میدانی و ابزارهای GIS و RS، منطقه محل استقرار کتیبهها شناسایی شد و اطلاعات بهدستآمده با توجه به جبهه و جهت آسیبها ارزیابی گردید. با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، چگونگی تخلیه روانابها از حوزه، عملیات هیدرولوژی، نسبت ارتفاع هر حوزه، مدل رقومی ارتفاعی، شیب، جهت شیب، حوضهها، زیرحوضهها، محل خروج آبراههها و جهت جریان آب در منطقه بهدست آمد. این اطلاعات در جهت آسیبشناسی و حفاظت پیشگیرانه کتیبههای مذکور مؤثر خواهد بود.
عاطفهسادات صدر، مهرناز آزادی بویاغچی، نیوشا مومنی،
دوره 1، شماره 3 - ( 7-1396 )
چکیده
آثار تاریخی و فرهنگی ساخته شده از کاغذ از مهمترین آثار مربوط به هر فرهنگ و تمدنی به شمار میروند و از نظر تاریخی، هنری، علمی، اقتصادی، فنی و مذهبی واجد ارزش هستند. همه مواد کاغذی بهمرورزمان تغییر مییابند بهطوریکه نمیتوان این فرایند را کاملاً متوقف نمود اما میتوان سرعت روند تغییرات را با عملیات حفاظت و مرمت کنترل کرد. سند خطی مورد مطالعه در این پژوهش یک برگ سند خطی متعلق به سال 1287 هجری قمری، و دوره قاجار است. هدف از این پژوهش، بررسی مواد بکار رفته، آسیبشناسی و درنهایت ارائه طرح مرمتی برای این سند خطی است. ر راستای این اهداف پس از بررسی منابع کتابخانهای شناخت الیاف، آهار و مواد بکار رفته در سند با استفاده از مطالعات آزمایشگاهی، نوع مرکب مورد استفاده و سایر آزمایشات برای این سند صورت گرفت. آزمایشات نشان میدهد که الیاف سند چوبی است ونمونه دارای مقدار کمی لیگنین است و در آزمون آهار حضور نشاسته و مواد قندی تایید شد.، میزان اسیدیته کاغذ 45/5 است و مرکب مورد استفاده در سند، از نوع فلزی- مازویی بوده و به آب حساس است. در نهایت با توجه به مطالعات آزمایشگاهی و آسیبشناسی سندراهکارهای مرمتی ارائه شد. اثر پس از اتمام مراحل مرمت سند به مجموعه شخصی تحویل داده شد.
مریم دلگشا عبدالملکی،
دوره 1، شماره 3 - ( 10-1397 )
چکیده
آفات زیست محیطی یکی از مهمترین عوامل خطر در موزهها، بناموزهها، آرشیوها و کتابخانههای سراسر دنیا محسوب میشوند. اگرچه این آفات طیف گستردهای ندارند، اما در صورت حضور در محیط، میزان خسارت آنها به میراث مادی بسیار چشمگیر خواهد بود. پیشگیری و مهار این آفات، از وظایف برنامه مدیریت جامع مقابله با آفات است که جایگزین روشهای سنتی کنترل آفات در موزهها شده است. این برنامه راهبردی نوپا، چندجانبه و کلینگر در مبحث حفاظت پیشگیرانه است که شیوههای درمانی متنوعی را در اختیار حفاظتگر قرار داده و استفاده از آفتکشها را صرفا آخرین گزینه درمان میداند. با توجه به اهمیت آگاهی از راهبردهای این برنامه، این مقاله به مروری اجمالی بر تمام راهکارهای درمانی پرداخته و از آنجاییکه نوع آفت و نوع اثر موزهای در تعیین روش درمان بسیار حائز اهمیت است، دستهبندی جزییتری از انواع آنها شامل تفکیک بر اساس میزان اثرگذاری روی نوع آفت (حشرات و میکروارگانیسمها) و قابلیت کاربرد با توجه به مواد سازنده و تکنیک ساخت آثار ارائه گردیده است.
علیرضا جعفری، امید عودباشی،
دوره 2، شماره 1 - ( 3-1398 )
چکیده
اشیاء آهنی باستانی در مدت زمان طولانی در خاک دچار تغییرات شده و سطح آنها از خوردگی پوشیده میشود. ماهیت محصولات و لایههای خوردگی شکل گرفته در این اشیاء به شرایط محیط دفن، نوع و خواص فلز بستگی دارد. در این پژوهش به مطالعه لایهها و محصولات خوردگی تعداد سه نمونه از اشیاء آهنی باستانی متعلق به محوطه پهلوج سوادکوه مازندران (دوره ساسانی) پرداخته شده است. هدف این پژوهش شناسایی ماهیت شیمیایی لایهها و محصولات خوردگی تشکیل شده و تحلیل ریختشناسی خوردگی از نقطه نظر لایه نگاری محصولات خوردگی است. لایهها و محصولات خوردگی با استفاده از روشهای آنالیز پراش پرتو ایکس[1] ، میکروسکوپی الکترونی روبشی همراه با طیف سنجی تفرق اشعه ایکس
[2] و میکروسکوپ نوری[3] مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج لایهنگاری بیانگر شکلگیری ریختشناسی خوردگی موجود در اشیای آهنی و نشاندهندهی ایجاد خوردگی یکنواخت در آنها بوده که پس از کاوش و قرارگیری نمونهها در محیط نگهداری جدید دچار تغییر ترکیبات خوردگی میشود. در نهایت ارائه راهکاری مشخصاً برای حفاظت از اشیاء بدست آمده از محیط مورد نظر و ایجاد شرایط محیطی برای نمونهها در محل نگهداری ارائه شده است.
سیده الهه علوی دهکردی، مهرناز آزادی بویاغچی،
دوره 2، شماره 3 - ( 11-1398 )
چکیده
با توجه به اهمیت آثار گذشتگان نحوه برخورد و ارائه راهکار برای دستیابی به تطویل عمر این آثار بسیار حائز اهمیت است. برای انجام برخوردی صحیح و متناسب با شرایط اثر علاوه بر احاطه کامل بر وضعیت اثر آسیبدیده، شناخت کامل روشهای اجرایی مرمت و حفاظت نیز موردنیاز است، در این راستا باهدف معرفی روشهای اجرایی حفاظت و مرمت، نمونه پارچه ترمه موردمطالعه مربع- مستطیل شکل به ابعاد 75(کمینه)×79(بیشینه) سانتیمتر دارای زمینه سورمهای با نقش تکرارشونده بته و قاببندی تحت عنوان "روشهایی اجرایی حفاظت و مرمت بر روی یک اثر پارچهای ترمه منسوب به اواخر دوره قاجار یا اوایل دوره پهلوی" متعلق به مجموعه شخصی ( خانم ایران استکی)، موردبررسی و حفاظت و مرمت قرار گرفت. روش تحقیق به کار گرفتهشده در این تحقیق کتابخانهای و میدانی است. درنهایت با توجه به آسیبهای وارده به اثر از دو روش دوخت و چسب در جهت حفاظت و مرمت اثر استفاده شد.
مینا کاکوئی، مهشید کاکوئی،
دوره 2، شماره 3 - ( 11-1398 )
چکیده
در این مقاله به مطالعه نمونه موردی، یکپارچه زریبافی شده با حاشیههایی از ترمه میپردازیم که براثر استفاده نامناسب و شرایط نگهداری غیراصولی دچار آسیبهای از قبیل پارگی و فرسودگی الیاف بافتهشده بود. این قطعه پارچه که بهعنوان رومیزی کاربرد داشته، دارای ظرافتهایی ازنظر نوع بافت پارچه زمینه و حاشیههای ترمه و گلابتون دوزی آن است. به دلیل آسیبدیدگی پارچه ابریشمی زمینه و حاشیه، مرمت آن دارای روشهای مخصوص به خود است که در این مقاله پس از معرفی شیء، به مراحل درمانی شامل: شستشو، آسترگیری و شیوههای بازسازی دوختها پرداخته میشود.
مریم عسکری آرامی، محمدتقی آشوری، شهرزاد امینشیرازی، فاطمه علیمیرزایی،
دوره 2، شماره 3 - ( 11-1398 )
چکیده
اقلام جانبی پوشاک محلی مانند یک کلاه جزئی از لباس است و بیشک کلاهها از مهمترین اجزای پوشاک محلی و تاریخی زنان و مردان است. گستردگی و تنوع وسایل جنبی لباس ازجمله کلاهها باعث میشود که نتوان یکراه حل ساده و عمومی برای آنها ارائه داد. چنانچه اقلام جانبی پوشاک به شکل غیراصولی به نمایش گذاشته و یا انبار شوند، در اثر تاخوردگی، آلودگیهای محیطی، دمای نامناسب، وجود گردوغبار و نور نامناسب و غیره موجب میشود که به آثار آسیبهای جدی و جبرانناپذیری واردشده و موجب تغییر در بافت و شکل آنها شود. برخورد منحصربهفرد با آثار و انتخاب شیوه مناسب در حفاظت، نمایش و انبارش با توجه به جنس و فرم هر کلاه و نوع آسیب وارده میتواند عامل مهم حفاظتی بشمار آید. همچنین انبارش اصولی و بهرهگیری از روشهای نمایش مناسب میتواند کلاهها را از بسیاری از عوامل که منجر به تخریب آنها میشود محافظت کند، لذا این مقاله به توصیف عملیات انجامگرفته بر روی کلاههای مجموعه مردمشناسی میپردازد و حاصل این مطالعات منجر به اجرای طرح حفاظت مجموعه کلاههای مردمشناسی گردید. در این طرح پاکسازی سطحی و مکانیکی و نیز استحکامبخشی کلاهها انجامشده و در ادامه پیشنهادهای لازم در مورد نحوه مطلوب انبارش و نمایش این مجموعه ارائه گردید.
شکوفه مصباحی،
دوره 2، شماره 3 - ( 11-1398 )
چکیده
مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان بهترین مرجع برای مطالعه قالی دوره قاجار است. قالیهای مجموعه را میتوان در گروههای مختلف و بر اساس ابعاد، طرح، نقشه، منطقۀ بافت، جنس مواد اولیه، قدمت و دورۀ تاریخی طبقهبندی کرد. تعداد زیادی از قالیها بهویژه قالیهای بزرگ پارچه موجود سفارشی بافتهشدهاند. دراینبین قالی اهدایی سلطان عبدالحمید عثمانی به ناصرالدینشاه به دلیل برخورد خاصی که برای نگهداری و نمایش آن شده بود، بهعنوان نخستین نگرش موزهای به قالی حائز اهمیت است. روش تحقیق مطالعات کتابخانهای و میدانی دربارۀ قالیهای کاخ گلستان و قالی عبدالحمید و کاخ ابیض و همچنین بررسی تصاویر و مستندات موجود در مرکز اسناد کاخ گلستان بوده است.
رضا وحیدزاده، حمید فدایی،
دوره 3، شماره 2 - ( 6-1399 )
چکیده
فرسایش میراث خشتی تحت تأثیر عوامل طبیعی به ویژه بارندگی و رطوبت، امروزه از مهمترین چالشهای حفاظت از این میراث به شمار میرود. در کنار گزینههای سنتی حفاظت از میراث خشتی همچون استفاده از اندود کاه گل در سالهای اخیر محصولات شیمیایی متنوعی جهت حفاظت مواد و مصالح ساختمانی به ویژه در برابر تهدید ناشی از رطوبت به بازار عرضه شده است و به تبع آن تمایلات جدی در زمینه ارزیابی این مواد در حوزه حفاظت و مرمت ابراز شده است؛ بنابراین ارزیابی علمی ویژگیهای این مواد به منظور استفاده سنجیده از آنها ضروری به نظر میرسد. از آنجایی که بسیاری از مواد شیمیایی موجود در بازار به طور عمده برای حفاظت از سنگ و آجر طراحی شده اند، انجام این مطالعه به منظور حفاظت از مصالح خشتی و بهینه سازی نفوذ این مواد در بافت خشت ضروری به نظر میرسید در این پژوهش با توجه به نیاز به افزایش مقاومت خشتها در برابر رطوبت خواص آبگریزی چهار محصول مختلف تجاری با نامهای Stain Repellent AKEMI SRP130 Long Life, PTS بر ساختار خشتها ارزیابی و با یکدیگر مقایسه شد. نتایج تحقیق نشان داد که اگر چه همه مواد تجاری بررسی شده امکان افزایش مقاومت خشت در برابر رطوبت را به طور قابل توجهی فراهم میکنند، اما ماده Long Life نسبت به سایر محصولات شیمیایی توانایی بالاتری در نفوذ و آبگریزی خشتها دارد. این موضوع می تواند مقاومت سطح خشت را هم در برابر تماس طولانی مدت با رطوبت و هم در برابر عوامل فرسایش مکانیکی به طور قابل توجهی افزایش دهد. نتایج این پژوهش میتواند به عنوان مبنای مطالعات آینده در جهت بومیسازی مواد شیمیایی برای حفاظت از آثار خشتی و بهینهسازی کاربرد آنها در حفاظت و مرمت و از بناهای تاریخی خشتی استفاده شود.
حمید فدایی، آزیتا میرزایی،
دوره 3، شماره 3 - ( 9-1399 )
چکیده
تپه کنار صندل جنوبی، واقع در حوزه آبریز هلیل رود، یکی از شاخصترین محوطههای پیش از تاریخ در پهنه دشت جیرفت محسوب میشود. مهمترین پیکره انسانی کشفشده در این محوطه، یک نقش برجسته گلین به اندازه طبیعی انسان است که درون فرورفتگیای شبیه به درگاه، در یک اتاق بزرگ قرار داشته است. این نقش برجسته که از آن بهعنوان کهنترین نمونه نقش برجسته پیکرهای یادمانی خشتی همراه با معماری در خاورمیانه یاد میشود، مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد است. از زمان کشف این اثر در سال ۱۳۸۵ خورشیدی تاکنون، حفاظت از آن به یکی از دغدغههای اصلی کارشناسان تبدیل شده است. پیشینه کاوشهای غیرمجاز در منطقه، همراه با کمبود زیرساختهای مناسب برای نگهداری و مراقبت دائمی از محوطه، این نگرانیها را تشدید کرده است؛ تا جایی که گاهی انتقال اثر به موزه بهعنوان یک راهحل پیشنهاد شده است. پرسش اصلی این پژوهش بر تعیین رویکرد مناسب برای حفاظت از نقش برجسته در محوطه متمرکز است. در این تحقیق، با استفاده از روشهای کتابخانهای و میدانی، اطلاعات مرتبط با محوطه و نقش برجسته گردآوری شده و شرایط محیطی تأثیرگذار بر فرسایش اثر برداشت و مستندسازی شده است؛ سپس این اطلاعات مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفتهاند. نتایج تحقیق نشان میدهد که پوشش حفاظتی کنونی اثر نامناسب بوده و شرایط محیطی، بهویژه رطوبت صعودی از خاک که حاوی نمکهای محلول است، میتواند به تسریع فرسایش و تخریب لایههای رنگی سطح اثر منجر شود. بر این اساس، این پژوهش پیشنهادهایی برای حفاظت بهینه از اثر ارائه کرده است.
سامرا سلیمپور آبکنار، رضا محمدعلی مالک،
دوره 3، شماره 3 - ( 9-1399 )
چکیده
تهیه یک بستر طبیعی، غیرسمی، ارزان قیمت و زیست تخریبپذیر با نام بستر یا پوشش سبز (Green sheet) از رویکردهای نوین حوزه علوم نانو و فناوری زیستی است. امروزه بسترهای سبز با کاربردهای چندگانه در صنایع مختلفی نظیر بستهبندی مواد غذایی، تهیه پانسمان و زخمپوش، لباسهای بیمارستانی، سیستمهای دارورسانی، معطرسازی، ضدتعریق، ضدمیکروب، دافع حشرات و غیره از جایگاه ویژهای برخوردارند. یکی از قابلیتهای کاربردی این بسترها استفاده از آنها در حوزه میراث فرهنگی همچون: حفاظت در مرمت آثار باستانی، حفاظت از اوراق تاریخی، بستهبندی و حملونقل اشیاء تاریخی و مکشوفه، ساخت عروسکها، رودوزیهای سنّتی و غیره است. بر این اساس، پژوهش پیش رو بر شیوه تهیه یک بستر طبیعی، ارزان قیمت و دوستدار محیط زیست با استفاده از پیلههای ضایعاتی برای کاربرد در حوزه میراث فرهنگی- بالاخص حفاظت و مرمت- متمرکز شده است. در گام اول، بستر طبیعی مورد نظر با استفاده از پیلههای ضایعاتی تحت فرآیندهای تکمیلی (صمغزدایی، بازکردن و تکمیلی) تهیه شدند. سپس، نانوساختار طبیعی بتاسایکلودکسترین (BCD) به روش ساده و متداول پد-پخت-خشک و به کمک اتصالدهنده طبیعی کربوکسیلیک اسید بر روی بستر مذکور اتصال یافت. برای ایجاد خاصیت ضدمیکروبی نیز از روغنهای ضروری گیاهی (HEOs) مستخرج از گیاهانی با نامهای درخت چای (TTO) و پونه کوهی (OP) استفاده شد. نهایتاً، فعالیت ضدمیکروبی این بستر در مقابل میکروارگانیسمهای شناخته شده استافیلوکوکوس اورئوس (Staphylococcus aureus)، اشرشیا کلای (Escherichia coli) و کاندیدا آلبیکانس (Candida albicans) به روشهای کیفی و کمی ارزیابی گردید. نتایج نشان میدهد که بستر سبز تهیه شده از مواد طبیعی، مقاومت بسیار خوبی در برابر رشد میکروارگانیسمهای نامبرده شده دارد.
نرگس افضلیپور، شهرزاد امینشیرازینژاد،
دوره 3، شماره 3 - ( 9-1399 )
چکیده
معدن چهرآباد زنجان از معدود معادن نمک باستانی دنیا و تنها معدن نمک شناسایی شده در ایران است که شواهدی از استخراج نمک در یک محدوده زمانی طولانی از حدود 500 ق.م تا عصر معاصر را داراست. بر اساس پژوهشهای میدانی انجام شده تاکنون در محدوده کاوش شده این معدن، فعالیتهای معدنکاری مربوط به دوره هخامنشی، ساسانی، دوره اسلامی میانی و متأخر اسلام به اثبات رسیده است. آنچه در این طرح انجام شده، حاصل یک سال تلاش گروهی متخصصین طی سالهای 1398 و 1399. ش و به منظور حفاظت، نگهداری و مرمت مجموعهای ارزشمند، مکشوفه از معدن چهرآباد زنجان است. کیسه چرمی، دستکش خز- چرمی، پوستین (قبا)، کفش چرمی از اشیاء شاخص این مجموعه، بودند. پیرو تصمیمات مدیران کاوش معدن تاریخی، برخی از اشیاء مکشوفه جهت آمادهسازی و ارائه در نمایشگاهی مشترک بین موزه ملی ایران و موزه معدنکاری بوخوم با عنوان «مرگ در معدن نمک، روایت باستانشناسانه از سرزمین پارس» انتخاب شدند. به منظور ارائه آثار مختلف در این نمایشگاه، ضروری بود تا مطالعه و حفاظت با هدف بررسی شرایط آثار، اقدامات حفاظتی ضروری و انجام عملیات آمادهسازی جهت نمایش ایمن آثار در نمایشگاه صورت گیرد. تعداد 33 شیء چرمی، 23 شیء چوبی، 7 عدد طناب بافته شده از الیاف گیاهی و 4 عدد از بقایای حیوانی موردمطالعه و حفاظت و مرمت قرار گرفت. روند کار شامل بررسی و مستندسازی، آزمایشهای شیمی تر، بررسی سطوح با میکروسکوپ دیجیتال، آزمایشهای بیولوژی، پاکسازی، نرم کردن، قطعهیابی، تثبیت و وصالی، بازسازی رنگی، استحکامبخشی، مرحله برداشتن برچسب و شمارهگذاری مجدد و بستهبندی بوده است. با توجه به ماهیت مجموعه انتخابی، هدف از کار روی آنها، هویتبخشی و کشف حالت نهایی و معرفی بهعنوان شیء موزهایی بوده است تا آثاری که پیشتر فقط ارزش مطالعاتی داشتند با تشخیص کاربری بهعنوان اشیاء موزهایی منحصر به فرد، حفاظت و به نمایش در آید. کم تعداد بودن آثار آلی در بین یافتههای کاوشهای باستانشناسی ایران، اهمیت حفظ و نگهداری صحیح و اصولی این اشیاء بینظیر را صد چندان میکند.
حسن خسروی خافتری، حسین احمدی، محمدحسن طالبیان،
دوره 3، شماره 4 - ( 12-1399 )
چکیده
برنامه مدیریت حفاظت محوطههای تاریخی به دلیل گستردگی و پیچیدگی مسائل یک محوطه تاریخی امری بسیار پیچیده است. برخی منشورهای بینالمللی مانند منشور بورا، مدلهای برنامهریزی مارتا دماس، برنارد فیلدن، میشل سالویان، مایکل پیرسون و یوکا یوکهلتو در این خصوص دستورالعملهایی ارائه کردهاند. مدلهای استاندارد و عمومیتر دیگری نیز جهت برنامهریزی یک مجموعه وجود دارد که مهمترین آنها استفاده از شیوه استراتژیک و جدول SWOT است. در این پژوهش این سوالات اساسی مطرح است که: برنامهریزی مدیریت حفاظت محوطههای تاریخی چه اهمیتی دارد و شیوه مناسب جهت تدوین آن چیست؟ این پژوهش از لحاظ هدف یک پژوهش توسعهای و عملی بهحساب میید. روش حل مسئله به شکل «فرضیهای ـ قیاسی» در انجام این پژوهش مدنظر است. چارچوب نظری پژوهش بر اساس سه دسته مختلف اطلاعات شامل: منشورهای بینالمللی، تجربههای جهانی و مدلهای استاندارد برنامهریزی است. در ادامه اطلاعاتی در زمینه محوطه موردمطالعه (شهرمحوطه باستانی استخر)، ارائهشده است و درنهایت با استفاده از مدل تحلیلی (SWOT) سیاستگذاریهای اصلی جهت برنامهریزی حفاظت محوطه از قبیل تعیین حرایم و معرفی عمومی و ارتباط با جامعه به عنوان اصلیترین نیازهای محوطه معرفی گردیده است. هدف اصلی این مقاله معرفی برنامهریزی مدیریت محوطههای تاریخی بهعنوان یک ابزار مدیریتی و یک تخصص کلیدی در حوزه حفاظت میراث فرهنگی است.
