هنر گچبری ازجمله هنرهای شاخص و پیشرفته ایران در ادوار گذشته در قالب روشهای فنی مختلف بوده است. با توجه به ماهیت گچ و همچنین عوامل محیطی و انسانی که باعث از بین رفتن آثار گچی تاریخی میگردند حفاظت و مرمت آنها در قالب بازسازی روشهای فنی فراموششده و یا کمتر مورداستفاده کنونی در راستای نگهداری و انتقال میراث فرهنگی گذشته به نسل بعدی ضرورت دارد. در همین راستا میتوان به آرایههای گچبری مشبک اشاره نمود که درواقع تزئیناتی هستند که بدون بستر به شیوه میانتهی اجرا میشوند، این شیوه تزئینی در مناطق مرکزی ایران بهویژه در خانههای کاشان بهصورت روزنهای مشبک با شیشههای رنگی بیشتر به چشم میخورد. ازلحاظ فن ساخت و شگردهای اجرایی میتوان گفت: این تزئین با گچ اندازی بر روی یک تکیهگاه موقت اجرا میشود و پس از برداشتن تکیهگاه، نقوش بریدهشده از پشت با شیشههای رنگی کامل میشوند. در همین راستا در این مقاله باهدف بازسازی یکی از روزنههای مشبک گچی خانه عباسیان کاشان شیوه ساخت و مراحل بازآفرینی آن باز تکرار اجراشده است محتوای پژوهش پیش رو درواقع شرحی بر چگونگی اجرا عملیات فنی بازسازی و مرمت یکی از روزنهای مشبک گچی با شیشههای رنگی در خانه عباسیان کاشان است،که بهصورت تجربی و میدانی با استفاده از تحلیلهای فنی انجامشده است.
خلاقیت در استفاده از گچ در کنار سایر مصالح برای آرایش ابنیه از دیرباز مورد توجه معماران بوده است. آجر و گچ دو مصالحی هستند که اشکال گوناگونی از آمود را با یکدیگر به وجود آوردهاند و در این پژوهش به فنشناسی انواع مختلف این فنون پرداخته شده است. بنای عظیم گنبد سلطانیه یکی از مهمترین بناهای آرامگاهی جهان است؛ که آرایههای گچی به عنوان تزئین غالب در این بنا به کار رفته است. یکی از این آرایهها، تلفیق گچ و آجر است که به عنوان تزئینی کالبدی خودنمایی می کند چگونگی پیدایش این گونه از آرایههای گچی بررسی انواع روشهای اجرای آن و طریقه ایجاد آرایههای مستقل از همنشینی آجر و گچ از جمله مباحث مورد توجه این مقاله است. روش تحقیق بر پایه روش تحلیلی توصیفی استوار است. جمع آوری دادهها به روش مشاهدات عینی و تجربیات کارگاهی نگارنده و استفاده از کتب اسناد و مقالات در زمینه روشهای گچبری در معماری ایران است. در نمونه مورد مطالعه از گنبد سلطانیه ایجاد گونهای متداول از این آرایهها در دوران ایلخانی بر روی دیوار قابل مشاهده است. این آرایهها در برخی بخشها فقط در بندها و در کنار آجر و در برخی قسمتها بر روی تمام سطح آجرها و با نقش آجر کار شده است. در حین مرمت و بازسازی بخشی از این آرایهها روشهای به کار برده شده در ایجاد نقوش درک گردید، به طوری که برای بندها گچبری درجا اولویت اول هنرمند است و پس از آنکه بندها با گچ پوشیده شد آرایهها اجرا میشده است. استفاده از رنگ که مکمل اجرای این آرایهها است و باعث میشود تا حدود آجرکاری مشخص گردد وجود رنگدانههای اخرای قرمز رنگ دانه اخرای زرد و سیاه کردن در این با تا حدی اثبات شده است.
