منیژه هادیاندهکردی، عبدالرسول وطندوست، کریستف هرم، استفان سایمون، دوره 1، شماره 1 - ( ویژه نامه شماره 1.1 1396 )
چکیده
خطرات ناشی از گاز ازون برای آثار تاریخی و هنری، همچنین محدودیتهای دسترسی و غیر قابل استفاده بودن دستگاههای سنجش گاز ازون در کلیۀ محیطهای موزهای، نیاز به ابزار پایش ساده، مقرون به صرفه، و قابل استفاده در موزه برای سنجش این گاز را دوچندان کرده است. از سوی دیگر الاستومرها موادی پلیمری با واکنشپذیری بالا نسبت به گاز ازون هستند و در این میان لاتکس که از الاستومرهای طبیعی محسوب میشود، بیشترین حساسیت را نسبت به این آلایندۀ گازی دارد. همین امر موجب شده است که این ماده به عنوان دُزیمتر گاز ازون مورد توجه قرار گیرد.
در این تحقیق به منظور دستیابی به دزیمتر ازون، اثر این گاز بر روی نوارهای لاتکسِ تهیه شده در شرایط مصنوعی مورد بررسی قرار گرفت. برای این کار از یک محفظۀ کهنگیِ مجهز به ژنراتور گاز ازون استفاده شد. از آنجا که اکسایش نوارهای لاتکس در محیط میتواند تحت اثر پرتوهای UV نیز اتفاق بیفتد، برای بررسی این فرایند و در مقایسه با گاز ازون نمونههای آزمایشی با استفاده از لامپ UV با طول موج 254 و 366 (nm) نیز کهنه شدند. کلیۀ بررسیهای فوق در درجۀ حرارت oC 24 و 40% رطوبت نسبی انجام شد. نوارهای لاتکسِ دستنخورده و کهنه شده با استفاده از روش طیفسنجی ATR-FT-IR و میکروسکوپ دیجیتال مورد ارزیابی قرار گرفتند.
نتایج مطالعات انجامشده نشان میدهد که اثر اکسیدکنندگی گاز ازون و اکسایش پرتوهای UV بر روی نوارهای لاتکس متفاوت و قابل تمیز هستند. از سوی دیگر با انجام کالیبراسیون نوارهای لاتکس میتوان غلظت گاز ازون را در محیط تخمین زد. برای راستیآزمایی غلظت گاز ازونِ حاصل از نوارهای لاتکس در محیط موزه از دستگاه سنجش گاز ازون استفاده شد و نتایج مورد تأیید قرار گرفت.
پژوهش حاضر جستاری است بر شرایط محیط نگهداری آثار عکاسی پایه شیشهای در مخازن و چگونگی تأثیر پارامترهای محیطی بر یکدیگر. آگاهی از این مسئله که پارامترهای محیطی مانند دما، رطوبت نسبی، آلایندهها و نور تا چه میزان میتوانند برهم تأثیر بگذارند و بررسی آنها بهطور مستقل امکانپذیر نیست، میتواند در برقراری شرایط محیطی مناسب برای آثار، خصوصاً آثار عکاسی پایه شیشهای، نقش بسیار تعیینکنندهای داشته باشد. بر اساس مطالعات انجام شده، آثار عکاسیِ پایه شیشهای همچون دیگر آثار تصویری و در مواردی حتی بیشتر، در معرض آسیبهای جدی قرار دارند. با توجه به میزان ارزشمندی این دسته از آثار از نظر تاریخی، هنری و اطلاعات مفیدی که بهعنوان سند میتوانند در اختیار قرار دهند و در نظر گرفتن این مسئله که فرایند درمان و مرمت این دسته از آثار بسیار مشکل و در بسیاری از موارد ناشدنی است، اهمیت و ضرورت نگهداری و حفاظت پیشگیرانه این دسته از آثار به روشنی قابل درک است. هدف از این تحقیق، معرفی شرایط محیطی استاندارد و مناسب جهت نگهداری آثار عکاسی پایه شیشهای است. مطالب ارائه شده در این مقاله حاصل مطالعات و مشاهداتی است که در نتیجه بررسی منابع مرتبط با موضوع و همچنین توجه به وضعیت آثار موجود در مجموعههای متعلق به آثار عکاسی پایه شیشهای صورتگرفته است. این تحقیق به معرفی شرایط محیطی مناسب از قبیل دما، رطوبت، نور و حد مجاز آلایندهها برای این دسته از آثار پرداخته است. بهعلاوه ارتباط این دسته از پارامترهای محیطی و چگونگی تأثیر آنها بر یکدیگر نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در عین حال به نحوه کنترل عوامل محیطی و نحوه پیشگیری از برخی آسیبهایی که در صورت برقرار نبودن شرایط محیطی مناسب بروز میکنند نیز اشاره دارد.
آثار با ارزش تاریخی فرهنگی همواره در معرض هجوم عوامل بیولوژیکی و تخریب ناشی از آن قرار دارند به ویژه وقتی که شرایط فیزیکی و شیمیایی اثر و محیط اطراف آن با خصوصیات یک ارگانیسم یا یک میکروارگانیسم سازگار باشد. بنابراین جلوگیری از وقوع چنین شرایطی و پیشگیری از هجوم عوامل بیولوژیکی باید از جمله اهداف اصلی و اولیه هر مرکزی باشد. طی سالها روشهای مختلفی مانند استفاده از مواد ضد عفونی کننده برای کنترل عوامل بیولوژیکی در مجموعه های مختلف تاریخی و فرهنگی به کار گرفته شده است. با گذشت زمان و با افزایش آگاهی از تأثیرات مخرب ناشی از استفاده این مواد روی آثار مورد درمان محیط زیست و کاربران امروزه استفاده از روشهای جایگزین غیرسمی بیشتر توصیه میشود. تجربه نشان داده است روشی که کمترین آسیب را به مجموعه ها و کارکنان وارد میکند روش پیشگیرانه و کنترل منظم است که از طریق نظارت و اداره محیط امکان پذیر است. مدیریت تلفیقی آفات با هدف نهایی دور کردن عوامل بیولوژیکی مخرب از یک مکان از جمله روشهای پیشگیری دراز مدت و غیرسمی کنترل عوامل بیولوژیکی است که امروزه در بسیاری از موزهها بایگانیها و کتابخانهها به کار گرفته میشود. در این مقاله ضمن مروری کوتاه بر فرسودگی زیستی و راهبردهای پیشگیرانه و کنترل آن پایش میکروبیولوژیک هوای داخل چهار مخزن در مجموعه میراث جهانی کاخ موزه گلستان شامل مخازن پوشاک مردم شناسی کتابخانه نسخ خطی مخزن فرش و تابلوهای نقاشی انجام گرفت. برای این منظور نمونه برداری از هوا به روش رسوبی انجام گرفت
و کلونیهای میکروبی جداسازی شده بر روی محیطهای کشت بررسی و شناسایی شدند. نتایج حاصل از پایش میکروبیولوژیک هوای داخل مخازن در این مطالعه نشان داد به جز مخزن فرش بقیه مخازن شامل مخزن پوشاک مردمشناسی مخزن نسخ خطی و مخزن تابلوهای نقاشی از نظر تعداد میکروارگانیسمهای موجود در هوا در سطح قابل قبول میباشند.
