محمد یاغیزایی، مهدی رازانی، عاطفه فاضل نجفآبادی، دوره 5، شماره 2 - ( 6-1401 )
چکیده
آسیبشناسی آثار سفالی یکی از مهمترین ارکان حفاظت و مرمت به حساب میآیند زیرا شناخت آسیب راه را برای حفاظت و نوع مرمت آن هموار خواهد کرد آثار سفال در زمره مواد پایدار قرار میگیرند زیرا این آثار نسبت به سایر آثار مکشوفه از کاوشهای باستانشناسی پایداری بیشتری از خود نشان میدهند اما همین آثار اگر در شرایط نامناسب و عوامل نامطلوب دفن قرار گیرند بسیار دچار آسیب میشوند و اگر دقت کافی در حفاظت درست از این اشیا صورت نگیرد منجر به نابودی کامل سفالینهها خواهد شد. آسیبهای وارده در بدنههای سفالی معمولا به طور عمده به دو صورت فیزیکی و شیمیایی روی میدهد و در مواردی عوامل مکانیکی نیز باعث سرعت بخشیدن این فرآیند خواهد شد در آسیبشناسی بدنههای سفالی باید به سرمنشا و پدیدآورنده این آسیبها پی برد تا بهترین درمان در راستای پایداری بیشتر سفال اتخاذ شود. از جمله مهمترین آسیبهای وارده بر بدنههای سفالی میتوان به ترک شکستگی تبلور انواع نمکها آسیبهای مراحل پخت آسیبهای زیستی، لکه لایهلایه شدن و غیره اشاره کرد در این پژوهش مروری خواهد شد به متداولترین آسیبهای بدنههای سفالی و عوامل پدید آوردنده و رابطه میان شکلگیری یک آسیب و تأثیر آن در به وجود آمدن سایر آسیبها در همین راستا نیاز است تا تأثیرات یک آسیب بر روی به وجود آمدن سایر آسیبها شناخته شود که این امر موجب تصمیمگیری درست در انتخاب روش برای امر حفاظت و مرمت خواهد شد.
محمد یاغیزایی، عاطفه فاضل نجفآبادی، دوره 5، شماره 3 - ( 9-1401 )
چکیده
سرامیک و صنعت سرامیکسازی از ابتدای حضور انسان ابزارساز بر روی زمین تا به امروز دستخوش تغییرات متعددی شده است. این تغییرات سبب پیدایش گونههای مختلفی از سرامیکها متفاوت در شکل، طرح، نامگذاری، اندازه، روشهای تهیه و تولید، گردیده که عمدتا در حفاریهای باستانشناسی به دست میآیند و حفاظت و مرمت آنها با درک و شناسایی انواع و گونههای آن بسیار میتواند دقیقتر انجام پذیرد. سرامیکها بسته به فن ساخت، دمای پخت، خاک مورد استفاده و افزودنیهای مورد استفاده در خمیره به انواع مختلفی دستهبندی میشوند. این دستهبندیها در برخی مواقع بسیار پراکنده هستند، به طوری که بر اساس دمای پخت به چهار دسته استونور و ارتنور، چینی و پورسلان و بر اساس روش ساخت به انواع دستی، ورقهای، چرخی، قالبی و فشاری تقسیم میشوند. هدف از انجام این پژوهش معرفی مهمترین گونههای سرامیک و ویژگیهای آنها از جمله دمایی پخت، فن ساخت و سایر ویژگیهای ساختاری و مواد مورد استفاده در بدنه است. در این راستا و برای رسیدن به این هدف، به تشریح برخی از اصطلاحات سرامیکسازی، و دستهبندی سرامیکها بر مبنای دمای پخت، روش ساخت و نوع خاک، تشکیل دهنده خمیره آنها میپردازیم.
گروه بزرگی از سفالینههای دوران اسلامی، سفالهای لعاب پاشیده و نقشکنده هستند که به لحاظ تاریخی و فنی از اهمیت ویژهای برخوردارند. این مطالعه با هدف بازسازی فناوری ساخت لعاب پاشیده در دوره اسلامی ایران، به بررسی فرآیند شکلگیری و مراحل فنی تولید این تکنیک میپردازد. دو پرسش اصلی تحقیق به این شرح است؛ فرآیند شکلگیری لعاب پاشیده در ایران به چه صورت بوده است؟ چگونه میتوان مراحل بازسازی فنی لعاب پاشیده را انجام داد؟. روش تحقیق از نوع کاربردی و از روش تاریخی و آزمایشهای تجربی جهت ساخت نمونهها استفاده شده است. در جامعه آماری پژوهش، تعداد 10 نمونه به روش هدفمند انتخاب شده و مراحل تولید و مواد اولیه به کار رفته مورد واکاوی دقیقتری قرار گرفته است. طبق نتایج پژوهش حاضر، سفالهای لعاب پاشیده که در مراکز مهمی چون نیشابور، ری، جرجان، تخت سلیمان، تپه منار بلقیس، شاهکوه الموت، سیراف، دهلران و شوش کشف شدهاند، به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: ظروف با تزئینات رنگی پاشیده شامل رنگهای سبز، آبی، زرد و ارغوانی و ظروفی که تکنیک اسگرافیاتو را با نقشهای هندسی، گیاهی و جانوری نشان میدهند. همچنین در این تحقیق، برای ساخت گلابه سفید، از ترکیب اکسید سرب 20% (سرنج) و 80% کائولن استفاده شده است. فرآیند انتقال طرح بر سطح بدنه از طریق خراش و برداشتن گلابه سفید از روی بدنه رسی ظرف انجام شده است. پخت بدنه در دمای 750-800 درجه سانتیگراد صورت گرفته و برای نقاشی زیر لعابی، از لعاب به رنگهای زرد عسلی، زرد تیره، سبز روشن، سبز تیره و ارغوانی با نسبتهای مشخص از ۸% و ۱۵% اکسید آهن، ۸% و ۱۲% اکسید مس و ۱۴% اکسید منگنز استفاده شده است. پس از آن، لعاب شفاف بر روی سطح نهایی با فرمول 50% اکسید سرب و 50% سیلیس در دمای 900-850 درجه سانتیگراد پخته شده است.
