دوره 43، شماره 4 - ( زمستان 1401 )                   جلد 43 شماره 4 صفحات 629-610 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

گونه‌شناسی کاروان‌سراهای مسیر تهران- انزلی در دوره قاجار (با تکیه ‌بر اسناد و بررسی باستان‌شناسی)
فاطمه عابدی1 ، احمد چایچی امیرخیز*2 ، کمال‌الدین نیکنامی3 ، هائیده خمسه4
1- دانشجوی دکتری باستان‌ شناسی، گروه باستان‌ شناسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2- استادیار، گروه باستان‌ شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران ، chaychi1392@gmail.com
3- استاد، گروه باستان‌ شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
4- دانشیار، گروه تاریخ و باستان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده:   (3737 مشاهده)

در دوره قاجار مناسبات میان ایران و کشورهای اروپایی رو به گسترش نهاد. از آنجا ‌که بزرگراه تجاری-سیاسی از سوی پایتخت دولت قاجار در تهران به بندرانزلی در مرز شمالی، معبری راهبردی در شبکۀ ارتباطی ایران با روسیه و اروپا به ‌حساب می‌آمد، ایجاد تحولات اساسی در اجرای عملیات راه‌سازی، اعم از تعمیر، توسعه، تأسیس و تجهیز اماکن بین‌راهی ضروری بوده است. در این میان قدیمی‌ترین و مهم‌ترین مکان خدماتی برای مسافران، کاروان‌سراها بوده‌اند. کاروان‌سراهای این مسیر، در آن بازۀ زمانی علاوه بر عملکردهای گذشته مبنی بر رونق امور اقتصادی و پیشبرد تبادلات فرهنگی، در روابط برون‌مرزی ایران نقش مؤثری ایفا نموده‌اند. هدف اصلی این پژوهش، گونه‌شناسی معماری، تأثیر نقش شرایط اقلیمی و موقعیت جغرافیایی در روند شکل‌گیری معماری کاروان‌سراهای مسیر تهران-انزلی است. یافته‌ها براساس منابع کتابخانه‌ای و روش بررسی میدانی (باستان‌شناسی) جمع‌آوری‌ شده و مورد پژوهش قرار گرفته است. شیوۀ تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات از نوع کیفی بوده است. نتایج حاصل از داده‌ها نشان می‌دهد، بیشترین تعداد کاروان‌سراها به لحاظ گونه‌شناسی، برون‌شهری بودند. تنوع شرایط اقلیمی مسیر با فرم و ویژگی‌های معماری کاروان‌سراها انطباق نداشته است. با آنکه مکان‌گزینی متفاوت جغرافیایی، سبب تفاوت‌های جزئی در عناصر معماری تعدادی از آنها شده است، تمامی این‌گونه از کاروان‌سراها به تبعیت از الگوی مشابه معماری کاروان‌سراهای چهارایوانی-حیاط‌دار دوره صفویه ساخته شده‌اند. تعداد اندکی از سایر کاروان‌سراها، از گونۀ درون‌شهری بودند. ساختار و فرم معماری آنها، منطبق با جغرافیا و اقلیم مناطقی بود که در آن قرار داشتند.

واژه‌های کلیدی: کاروان‌سراها، مسیر، تهران، انزلی، قاجار
متن کامل [PDF 1830 kb]   (1950 دریافت)    

✅ در دوره قاجار مناسبات میان ایران و کشورهای اروپایی رو به گسترش نهاد. از آنجا ‌که بزرگراه تجاری-سیاسی از سوی پایتخت دولت قاجار در تهران به بندرانزلی در مرز شمالی، معبری راهبردی در شبکۀ ارتباطی ایران با روسیه و اروپا به ‌حساب می‌آمد.


نوع مطالعه: مقاله پژوهشی | موضوع مقاله: باستان شناسی و تاریخ هنر
دریافت: 1401/3/27 | پذیرش: 1401/8/11 | انتشار: 1401/12/20
فهرست منابع
1. Abdolifard, F. (2004). Chaparkhaneh and chaparie's haye way in Iran (Vol. 1). Hirmand.
2. Ahmadi, F. (2005). Central Courtyard City- House: Sustainable City- House; Spiritual City- House. Soffeh, 15(41), 90-113.
3. Alborz. (2017). Reports and studies of cultural heritage and tourism.
4. Archive of documents of the Ministry of Foreign Affairs of Iran. (1984). 1312AH- K25, P9, N1.
5. Archive of documents of the Ministry of Foreign Affairs of Iran. (1903). 1321AH - K25, P4, N76.
6. Archive of the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Qazvin. (1998).
7. Carlaserna, M. (1983). People and rituals in Iran (A. A. Saidi, Trans.). Zovar.
8. Chardin, J. (1985). Travel book (M. Abbasi, Trans.; Vol. 4). Samt.
9. Chaychi Amirkhiz, A., & Afzal Zadeh, P. (2014). Dimitri Earmakov Cultural Heritage and Archeology Photographers. Samira.
10. Ciro, M. (1978). Iranian caravanserai and small buildings between roads (I. Behnam, Trans.). National Organization for the Protection of Ancient Antiquities of Iran.
11. De morgan, J. (1959). De morgan's journey 1326Gh (K. Badiee, Trans.). Ghehr.
12. Ehsani, M. (2002). Remembrance of Carvansaries, Ligisses and Caravans in Iran. Samira.
13. Ermakov, D. (2019). Dimitri Ermakov in Iran, Dedicated to the 100th Anniversary of the Museum of Georgia.
14. Farshchi, H., & Haji Zamani, M. (2019). Investigating Iranian caravanserai and its related buildings «Architecture». Iranian architecture and urbanization Dedicated, 2(7), 11-23.
15. Forukawa, N. (2005). Travelogue 1880-1297 AH (H. Rajabzadeh, Trans.). The Cultural Works Association.
16. Fourieh, J. (1972). Three years in the kingdom of Iran) Dr. Fouriee Memories of Naser al -Din Shah's Specialist doctor (A. I. Ashtian, Trans.). Bita.
17. Ghadardan, H. (2011). An excursion in Alborz. Research organization, education and promotion Agriculture.
18. Girshman, R. (1990). Iran from the beginning to Islam (M. Moin, Trans.). Scientific-Cultural.
19. Gordakan, Z., & Anisi, A. (2018). Investigating and understanding the historical route from Bandar Abbas to Lar and the caravansaries in it. Athar, 39(83), 69-87.
20. Hadi Zadeh Kakhaki, S. (2010). Caravanserai in Iran. Cultural Research Office.
21. Hajighasemi, K. (2004). Treasures of the Culture of Islamic Architecture of Iran. Book 10 of Bazar Buildings. Rozeneh.
22. Hamrang, B. (2010). Gilan Historical Roads. Ilya Culture.
23. Hatami, A., A. (2001). Report on the investigation and identification of historical- cultural artifacts, Archive of the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Alborz.
24. Hatami, A., A. (2002). Report on the investigation and identification of historical- cultural artifacts, Archive of the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Alborz.
25. Kavian, M., & Gholami, G., H. (2016). Investigating the Evolution of the Architecture of the Central Caravansaries of Iran. Athar, 33(75), 49-66.
26. Khaghani Avar, R. (2009). Investigation of the function of the caravanserai in the Safavid dynasty. Master thesis. History and civilization Zanjan University.
27. Khodezko, A. (1975). Sarzmin Gilan (S. Sahami, Trans.). Payam.
28. Kiani, M. (2005). The History of Iranian Architecture in the Islamic Period. Samt.
29. Kiani, M., & Clays, W. (1994). Iranian Caravanseraies. Ministry of Culture and Islamic Guidance.
30. Molaei, A., & Saberrumand, M. (2018). Characteristics and Archetypes of Courtyard Pattern in Iranian Historical Bazar (Case Study: Tabriz historical Bazar). Athar, 41(2), 178-205.
31. Molaei, M. (2017). Investigating the types of Iranian caravansaries. Gilan Engineering Organization. Technology and art, 50, 23-27.
32. Nasr Esfahani, B. (2021). Collection Personal.
33. Nazari, F., & Doroudian, S. (2008). Yengi Imam's station a garden and caravanserai. Golestan Art, (11), 26-37.
34. Nour Mohammadi, M. (2014). Baqir Khan Saad al -Saltanah, the ruler of Qazvin in the Nasserian period. Sokhan.
35. Orsel, E. (2003). Qafqaz and Iran travelogue (A. A. Saeedi, Trans.). Research Institute of Humanities and Cultural Studies.
36. Oskuaei, M. (2014). Gilan to narrate historical postcards. Ilya Culture.
37. Pandi, K. (2008). Rasht in the mirror of history. Gil inscription.
38. Pirbadian, A. (2016). Iranian caravanserais (F. Kavandi, Trans.). Haft Rang.
39. Piri, S., & Afshari Azad, S. (2015). Studies of the Caravansary Inside City of Hamadan Qajar Period Case Study Caravansara Haj-Safarkhany. Archaeological researches of Iran, 6(11), 207-221.
40. Pirnia, M. K. (2007). Stylistics of Iranian Architecture (G. H. Memarian, Trans.). Soroush Danesh.
41. Pirnia, M. K., & Afsar, K. (1991). Way and Robat. Cultural Heritage Organization of the country.
42. Rabino, H. L. (1978). Dar al-Marz provinces of Iran Gilan (J. Khomamizadeh, Trans.). Iran Foundation.
43. Rafatpour, M. (2017). Archeological research of caravanserais of the Islamic period and ancient roads of Qom province. Islamic Azad University. Central Tehran Branch.
44. Rudgar Kiadara, I. (1997). Overview of Post History in Iran. Negin.
45. Sahab, M. (1936). Iran General Atlas (Political, Natural, Economic, Illustrated. Geography and Cartography Sahab Institute.
46. Salimi, S., & Sorkhabi, O. (2019). The Survey of Sardasht Ancient Ways and its Related Facilities in the Islamic Period Based on the Archaeological Texts and Evidence. Archaeological researches of Iran, 9(22), 217-235.
47. Safa Mansouri, H. (2022). Report and investigation and identification of cultural works. Area Savojbolagh. Archive of the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Alborz.
48. Sevruguin, A. (1926). Imamzade Hashim (Tehran-Rasht).
49. Shahnvaz, B., & Khaghani, R. (2014). Caravans of Iran Zemin. Pazineh.
50. Sivory, R. M. (1984). Safavid Iran (K. Azizi, Trans.). Sahar.
51. Soheili, J. A., & Rasuli, N. (2016). Comparative study of the architectural space of the Qajar caravanserai, (Study: Qazvin and Kashan caravanserai). City identity, 10(26), 47-60.
52. Stahl, A. (1895). «Zeitschrift Deutsche Eisenhüttenwesen». German Edition (E. Schrödter, Ed.).
53. Stahl, A. (1900). Archives of Golestan Palace Document Center.
54. Sultanzadeh, H. (2004). Iranian Markets. Cultural Research Office.
55. Tabatabaee, G. (1978). Farhad Mirza's Travelogue. Elmi.
56. Tajali, M. (2015). Recognition of Safavid era caravanserais in Semnan Province History.
57. URL1: [www.google.com/maps/d/viewer. https://www.google.com/maps/d/viewer?mid=1WzvexuVR0Whkx3N_qE7FusAUTpbI]
58. Vahdatpour, S., Vali beig, N., & Ariyaei, A. (2019). Comparative Study of Isfahan Urban caravanserai and outside the city caravanserai in Architecture. City identity, 39(13), 103-116.
59. Vazin Afzal, M., Nouraie, M., & Jafari, A. (2015). Policy of Nasr al -Din Shah in the development of Gilan Roads with emphasis on the reflection and analysis of the Society of Anzali to Qazvin. Treasury Documents, 1(2), 52 -80.
60. Zaraei, F. (2017). Comparative study of Iranian caravanserai architecture (Study of King Abbasi Karaj Caravansara and King Khoras Isfahan's mother) Electronic Azad, Archive of the General Directorate of Cultural Heritage. Handicrafts and Tourism of Gilan.
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.