logo
سال 5، شماره 17 - ( 9-1400 )                   سال 5 شماره 17 صفحات 166-143 | برگشت به فهرست نسخه ها

‎ 10.30699/PJAS.5.17.143
‎ 20.1001.1.26455048.1400.5.17.6.8

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Behroozifar D, Mehafarin R, Saeidi-Harsini M, Chaychi-Amirkhiz A. (2021). Survey and Analysis of Parthian Pottery in Sarakhs Plain, Northeastern Iran. Parseh J Archaeol Stud. 5(17), : 8 doi:10.30699/PJAS.5.17.143
URL: http://journal.richt.ir/mbp/article-1-464-fa.html
بهروزی‌فر داود، مهرآفرین رضا، سعیدی‌هرسینی محمدرضا، چایچی‌امیرخیز احمد. بررسی و تحلیل سفال‌های اشکانی دشت سرخس، شمال‌شرق ایران مطالعات باستان شناسی پارسه 1400; 5 (17) :166-143 10.30699/PJAS.5.17.143

URL: http://journal.richt.ir/mbp/article-1-464-fa.html

بررسی و تحلیل سفال‌های اشکانی دشت سرخس، شمال‌شرق ایران
داود بهروزی‌فر1 ، رضا مهرآفرین 2، محمدرضا سعیدی‌هرسینی3 ، احمد چایچی‌امیرخیز4
1- دانشجوی دکتری باستان‌شناسی تاریخی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
2- استاد گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران ، Reza.mehrafarin@gmail.com
3- دانشیار پژوهشی، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعه علوم‌انسانی سازمان مطالعه و تدوین (سمت)، تهران، ایران
4- استادیار گروه پیش‌ازتاریخ، پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران
چکیده:   (1510 مشاهده)
دشت سرخس در شمال‌شرق ایران و همجوار با کشور ترکمنستان واقع شده است. درخصوص مطالعات سفال دورۀ اشکانی در دشت سرخس، تاکنون مؤلفه‌های به‌خصوصی برای آن درنظر گرفته نشده است. شناسایی و طبقه‌بندی سفال‌های اشکانی این منطقه می‌تواند ابزار مناسبی برای شناخت بیشتر سنت‌های سفالگری، و مطالعۀ تعاملات فرهنگی و اقتصادی مراکز جمعیتی آن دوره فراهم سازد. روش انجام پژوهش براساس مطالعات کتابخانه‌ای (توصیفی و تحلیلی) طی یک مرحلۀ بررسی میدانی (پیمایشی) است. براساس یافته‌های سطحی بررسی میدانی درمجموع 91 قطعه سفال شاخص از 14 محوطۀ استقراری متعلق ‌به دورۀ اشکانی جهت بررسی انتخاب شد. درواقع این پژوهش به‌دنبال پاسخ این پرسش است که، ارتباطات درون‌منطقه‌ای و فرا‌منطقه‌ای دشت سرخس در دورۀ اشکانی با مناطق هم‌دوره چگونه بوده است؟ با توجه به مطالعات صورت‌‌گرفته برروی سفال‌های منتسب به دورۀ اشکانی در دشت سرخس می‌توان این دوره را در دشت یاد‌شده به دو دوره بخش نمود که در دورۀ نخست (شکل‌گیری حکومت اشکانیان تا قبل از به سلطنت رسیدن مهرداد اول) دشت سرخس متأثر از فرهنگ واحۀ سرخس ترکمنستان است؛ و در دورۀ دوم، تا پایان دورۀ اشکانیان متأثر از فرهنگ‌های شناخته‌شدۀ جنوب ترکمنستان، یعنی فرهنگ‌های نسا و مرو هستند. هدف از این پژوهش ضمن شناسایی و معرفی سفال اشکانی دشت سرخس، طبقه‌بندی و گونه‌شناسی سفال‌های دورۀ اشکانی منطقه است. ضرورت پژوهش حاضر، ناشناخته بودن فرهنگ‌های سفال استقرار اشکانی دشت سرخس است و پژوهش حاضر تا حدودی می‌تواند زمینۀ شناخت بهتر را برای پژوهش‌های بعدی فراهم کند. 
شماره‌ی مقاله: 8
واژه‌های کلیدی: باستان‌شناسی شمال‌شرق ایران، دشت سرخس، دورۀ اشکانی، طبقه‌بندی سفال
متن کامل [PDF 1467 kb]   (230 دریافت)    
نوع مقاله: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي باستان‌شناسی
دریافت: 1399/9/9 | پذیرش: 1400/3/5 | انتشار: 1400/9/30
فهرست منابع
1. - ابراهیمی، زنگنه، (1384). «گزارش ثبتی کشف رود». مشهد، اداره کل میراث‌فرهنگی خراسان رضوی، اسفند، شماره ثبت: 14306.
2. - استروناخ، دیوید، (1378). پاسارگاد، گزارشی از کاوشهای انجام شده توسط موسسه مطالعات ایرانی بریتانیا از سال 1961 تا 1963‌. ترجمۀ‌ حمید خطیب شهیدی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور، پژوهشگاه معاونت حفظ و احیا، چاپ اول.
3. - اعتمادالسلطنه، (1367). محمدحسن‌خان. تاریخ منتظم ناصری. تهران.
4. - انصاری، الهام، (1394). «بررسی شیوه‌های تدفین و داده های سفالی محوطه حصار عمرانی در چشم‌انداز دشت گناباد». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی، استاد راهنما: دکتر حسن باصفا، نیشابور: دانشگاه نیشابور.
5. - اینگراهام، ام‌ال، سامرز، جی، (1388). استقرارها و محوطه های دشت مشکین شهر در شمال‌شرقی آذربایجان.‌ ترجمۀ محمد فیض‌خواه و صمد علیون، تبریز: نشر اختر.
6. - آذرنوش، مسعود، (1377). «ترنگ‌تپه». دوفصلنامۀ‌ مجلۀ باستان‌شناسی و تاریخ، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، شمارۀ پیاپی 21 و 22، صص: 77-71.
7. - آقالاری، بایرام؛ و ده‌پهلوان، مصطفی، (1389). «شاخصه های فرهنگی شمال‌غرب ایران در دورۀ اشکانی با نگاهی به یافته‌های فصل دوم کاوش در تپه کهنه‌پاسگاه تپه‌سی)». فصلنامۀ‌ علمی-پژوهشی مطالعات باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دورۀ‌ 2، شمارۀ‌ 3، صص: 11- 38.
8. - آلتهایم، فرانتس، (1389). نوشته‌هایی در باب تاریخ و فرهنگ اشکانیان.‌ ترجمۀ‌ هوشنگ صادقی، تهران: عیلام، چاپ اول.
9. - بانرجی، ن.ر.، (1363). مستندسازی اشیا باستانی.‌ ترجمۀ‌ مهرداد وحدتی، تهران: اداره کل موزه‌ها.
10. - بهروزی‌فر، داود، (1393)، «بررسی باستان‌شناختی محوطه‌های پیش از تاریخ دشت سرخس». پایان‌نامۀ دورۀ کارشناسی‌ارشد، سیستان و بلوچستان، دانشگاه ادبیات و علوم انسانی.
11. - توحیدی، فائق، (1385)، فن و هنر سفالگری.‌ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه (سمت)، چاپ چهارم.
12. - حدود العالم من المشرق الی المغرب. (1363)، بی‌نا، به‌کوشش: منوچهر ستوده، تهران: کتابخانۀ طهوری.
13. - دارک، کن‌آر، (1371). مبانی نظری باستان‌شناسی.‌ ترجمۀ‌ کامیار عبدی، تهران: انتشارات نشر دانشگاهی، چاپ اول.
14. - داوری، محمدصادق؛ موسیوند، فاطمه؛ و باصفا، حسن، (1397). «تبیین شاخصه‌های سفالی اوایل دورۀ پارتی در حوضۀ کشف‌رود؛ براساس گونه‌شناسی سفال‌های تپۀ اسماعیل‌آباد مشهد». فصلنامۀ‌ علمی- پژوهشی مطالعات باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی دانشکدّ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره‌ 10، شمارۀ‌ 1، بهار و تابستان، صص: 27- 86.
15. - رهبر، مهدی، (1376). «کاوش‌های باستان‌شناختی بندیان درگز؛ گزارش‌های باستان‌شناختی». تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
16. - طلایی، حسن، (1388). عصر مفرغ ایران.‌ تهران: سمت.
17. - عالی، ابوالفضل؛ و خسروزاده، علیرضا، (1389). «قلعه قشلاق؛ محوطه بزرگ اشکانی در ماهنشان زنجان». فصلنامه‌ علمی- پژوهشی پژوهش‌های باستان‌شناسی مدرس، گروه باستان‌شناسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مدرس تهران، سال‌ 2، شمارۀ‌ 3، بهار و تابستان، صص: 76- 81.
18. - عباس‌زاده، حسین، (1376). «بررسی و شناسایی آثار تاریخی شهرستان سرخس». مشهد: اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خراسان رضوی.
19. - عطایی، محمدتقی، (1383). «معرفی سفال‌های هخامنشی حوزۀ فارس، بررسی روشمند طبقه‌بندی شده باروی تخت‌جمشید». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی، تهران: دانشگاه تربیت‌مدرس، صص: 129-135.
20. - علی‌بیگی، سجاد (1389). «از سرگیری پژوهش‌های باستان‌شناختی در محوطۀ پارتی بیستون». فصلنامۀ‌ پژوهش‌های باستان‌شناسی مدرس، گروه باستان‌شناسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مدرس تهران، سال‌ 2، شمارۀ‌ 3، بهار و تابستان، صص: 68- 85.
21. - علیزاده، عباس، (1380). تئوری و عمل در باستان‌شناسی، با فصل‌هایی در زیست‌شناسی تحولی و معرفت شناسی.‌ تهران: انتشارات سازمان میراث‌فرهنگی (پژوهشگاه).
22. - ماسکارلا، اسکار وایت، (1388). کاوش‌های عقرب‌تپه در باستان‌شناسی آذربایجان.‌ ترجمۀ‌ محمد فیض‌خواه و صمد علیون، تبریز: نشر اختر.
23. - مافی، فرزاد؛ و بهنیا، علی، (1388). «توصیف، طبقه‌بندی و گونه‌شناسی سفال دورۀ اشکانی شهرستان قروه کردستان». فصلنامۀ‌ علمی پژوهشی پیام‌باستان‌شناس، سال‌ 6، شمارۀ‌ دوازدهم، پاییز و زمستان، صص: 40- 58.
24. - محمدی‌فر، یعقوب؛ و فلاح‌مهنه، مهدی، (1394). «دورۀ اشکانی در شمال‌شرق ایران؛ محوطه های نویافته دشت درگز». مجموعه مقالات دومین همایش ملی باستان‌شناسی ایران، مشهد، ص: 8.
25. - محمدی‌فر، یعقوب؛ و مترجم، عباس، (1390). «جولیان، آتشکدۀ نویافتۀ ساسانی در آبدانان ایلام». مجلۀ علمی-پژوهشی باغ‌نظر، سال‌ 8، شمارۀ‌ 19، اسفند، صص: 5-6 .
26. - مشاورین، مآب، (1389). «طرح ساختار راهبردی و عملیاتی گردشگری استان خراسان رضوی: مطالعات پایۀ محیطی». مشهد: اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خراسان رضوی.
27. - موسوی‌نیا، سید مهدی؛ و باصفا، حسن، (1393). «شهرستان خمین در دوران اشکانی و ساسانی بر اساس مطالعات باستان‌شناسی». فصلنامۀ‌ فرهنگ پِژوهی مرکزی، سال‌ 1، شمارۀ‌ 1، صص: 177-200.
28. - نامی، حسن، (1398). «بررسی باستان‌شناسی محوطه های اشکانی شهرستان درگز ؛ شمال‌شرق ایران». فصلنامۀ‌ علمی پژوهشی مطالعات باستان‌شناس، گروه باستان‌شناسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، بهمن، ص: 17.
29. - نگهبان، عزت‌الله، (1345). «گزارش بررسی های آثار باستانی شمال‌شرق ایران». به کوشش: یحیی کوثری و علی اکبر سرفراز (منتشر نشده).
30. - واندنبرگ، لویی، (1348). باستان‌شناسی ایران باستان. ترجمۀ عیسی بهنام، تهران: دانشگاه تهران.
31. - هرمان، جورجینا، (1387). تجدید حیات هنر ایران باستان.‌ ترجمۀ‌ مهرداد وحدتی، تهران: نشر دانشگاهی.
32. - هرینگ، ارنی، (1376). سفال ایران در دورۀ اشکانی.‌ ترجمۀ‌ حمیده چوبک، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی، چاپ اول.
33. - یوسفیان، مرتضی، (1390). «بررسی واحدهای ژئومورفولوژی و ارتباط آن با منابع آب زیر زمینی دشت سرخس». پایان‌نامۀ دورۀ کارشناسی‌ارشد، سبزوار، دانشگاه جغرافیا تربیت‌معلم.
35. - Aali, A. & Khosrozadeh, A., (2010). “Winter Castle; "Large Parthian site in Mahneshan, Zanjan”. Quarterly Journal of Modares Archaeological Research, Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, Modares, Tehran, Vol. 1, No. 3, Spring and Summer, Pp: 76-81 (In Persian).
36. - Abbaszadeh, H., (1997). “Study and identification of historical monuments of Sarakhs city”. Mashhad: Cultural Heritage (In Persian).
37. - Adams, W. Y., (1988). “Archaeological classification: theory versus practice´”. Antiquity No. 66, Pp: 45-56.
38. - Amiet, P., (1988). “Bactriane proto-histories”. Syria, annex, Vol. 54, No. 6. Pp: 89-121.
39. - Aghalari, B. & Deh Pahlavan, M., (2011). “Cultural characteristics of northwestern Iran in the Parthian period with a look at the findings of the second chapter of excavation in the old hill of Tappeh Si checkpoint”. Journal of Archaeological Studies, Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Vol. 2, No. 3, Pp: 11-38 (In Persian).
40. - Ali Beigi, S., (2010). “Resumption of archaeological research at the Biston party site”. Quarterly Journal of Modares Archaeological Research, Department of Archeology, Modares Faculty of Literature and Humanities, Tehran, Vol. 1, No. 3, Spring and Summer, Pp: 68-85.
41. - Alizadeh, A., (2001). Theory and Practice in Archeology. with chapters in evolutionary biology and epistemology, Tehran: Cultural Heritage Organization Publications (Research Institute), (In Persian).
42. - Altheim, F., (2010). Writings on Parthian history and culture. Translated by: Houshang Sadeghi, Tehran: Elam, first edition.
43. - Ansari, E., (2016). “Study of burial methods and pottery data of the construction fence site in the landscape of Gonabad plain”. Master Thesis in Archeology. Supervisor: Dr. Hassan Basafa, Neishabour: Neishabour University (In Persian).
44. - Atai, M. T., (2005). “Introduction of Achaemenid pottery in Fars region, a methodical study of the classification of the fort of Persepolis”. Master Thesis in Archeology. Tehran, Tarbiat Modares University (In Persian).
45. - Azarnoosh, M., (1998). “Torang Tappeh”. Bi-Quarterly Journal of Archeology and History, Tehran, University Publishing Center, consecutive issues 21 & 22, Pp: 77-71 (In Persian).
46. - Banerji, N. R., (1985). Documentation of Ancient Objects. Translated by: Mehrdad Vahdati, Tehran: General Directorate of Museums (In Persian).
47. - Behroozifar, D., (2014). “Archaeological study of prehistoric sites in Sarakhs plain: Master's thesis”. Sistan and Baluchistan, University of Literature and Humanities (In Persian).
48. - Bernard, P., (1995). Ai Khanum On the Oxus: A Hellenistic City in Central Asia. Archaeological Lecture.
49. - Consultants, M., (2010). “Strategic and operational structure of tourism in Khorasan Razavi province: basic environmental studies”. Mashhad, Cultural Heritage Organization (In Persian).
50. - Dark, K. R. (1992). Theoretical Foundations of Archeology. Translated by: Kamyar Abdi, Tehran: University Publishing, First Edition (In Persian).
51. - Davari, M. S.; Moosivand, F. & Basafa, H., (2018). “Explaining the pottery characteristics of the early Parthian period in the Kashafrood basin; Based on the typology of the pottery of Ismail Abad hill in Mashhad”. Journal of Archaeological Studies, Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Vol. 10, No. 1, Spring and Summer, Pp: 27-86 (In Persian).
52. - Ebrahimi, Z., (2005). “Kashafrood registration report”. Mashhad, Khorasan Razavi Cultural Heritage Organization, March, Registration Number: 14306 (In Persian).
53. - Etemad Al-Saltanah, (1988). Mohammad Hassan Khan. Regular history of Nasiri. Tehran (In Persian).
54. - Hansman, J. & Stronagh, D., (1971). “Excavation at Shahri Qumis”. The Journal of the Royal Asiatic Society, No. 2, Pp: 8-22.
55. - Herman, G., (2008), “The Revival of Ancient Iranian Art”. Translated by: Mehrdad Vahdati, Tehran: University Press (In Persian).
56. - Herring, E., (1997). Iranian pottery in the Parthian period. Translated by: Hamideh Chubak, Tehran: Cultural Heritage Organization, first edition (In Persian).
57. - Herrmann, G.; Kurbansakhatov, K. & Simpson, St. J., (2001). “The International Merv Project Preliminary Report on the ninth Year”. (2000), Iran, Vol. 39, Pp. 9-52.
58. - Hill & Evans, R. K., (1972). “Model for classification and typology”. in: D. L. Clarke (ed), Modells in Archaeology (London), Pp: 236-273.
59. - Ingraham, M.L. & Summers, J., (2009). “Establishments and Areas of Meshkinshahr Plain in Northeastern Azerbaijan”. Translated by: Mohammad Feyzkhah and Samad Alion, Tabriz: Akhtar Publishing (In Persian).
60. - Kaim, B., (2008). “The Parthian Settlement in the Sarakhs Ovasis”. Parthian, Pp: 129- 134.
61. - Kleiss, W., (1970) “Zur Topographic des Parther Hanges in Bistun”. AMI, No. 6, Pp: 133-168.
62. - Mafi, F. & Behnia, A., (2009). “Description, classification and typology of Parthian pottery in Qorveh city of Kurdistan”. Archaeological Message Quarterly, Vol. 6, No. 12, Autumn and Winter, Pp: 40-58 (In Persian).
63. - Mascarla, O. W. (2009). “Scorpion excavations in the archeology of Azerbaijan”.Translated by: Mohammad Faizkhah and Samad Alion, Tabriz: Akhtar Publishing (In Persian).
64. - MehrAfarin, R.; Mousavi-Haji, S. R. & Banijamali, S. L. L, (2011). “Archaeological survey of kooh-ekhayeh in systan”. The international Journal of Humanities, Vol. 18 No. 1, Winter, Pp: 43-65.
65. - Mohammadifar, Y. & Fallah Mahneh, M., (2015). “Parthian period in northeastern Iran; Newly discovered areas of Dargaz plain”. Proceedings of the Second National Conference on Archeology of Iran, Mashhad, P: 8 (In Persian).
66. - Mohammadifar, Y. & Motarjem, A., (2011). “Julian, the newly discovered Sassanid fire temple in Abdanan, Ilam”. Bagh-e-Nazar Scientific Research Journal, Vol. 8, No. 19, March, Pp: 5-6 (In Persian).
67. - Mousavi Nia, S. M. & Basafa, H., (2014). “Khomein city in Parthian and Sassanid eras based on archaeological studies”. Central Research Culture Quarterly, Vol. 1, No. 1, Pp: 177-200.
68. - Nami, H., (2019), “Archaeological study of Parthian sites in Dargaz city; "Northeast of Iran”. Journal of Archaeological Studies, Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Bahman, P. 17 (In Persian).
69. - Negahban, E., (1967). “Report on the study of antiquities in northeastern Iran”. By: Yahya Kowsari & Ali Akbar Sarfaraz (Unpublished), (In Persian).
70. - Rahbar, M., (1997). “Archaeological excavations of Dargaz prisoners”.Archaeological reports. Tehran, Cultural Heritage Organization (In Persian).
71. - Ricciardi, R., (1980). “Vance. Archaeological Survey in the Upper Atrek Valley (Khorasan, Iran): Preliminary Report”. Mesopotamia, Rivista DL Archaeological, EP16Rafia E Storia Orieniae Antica, Vol. 15, Pp. 51-57.
72. - Stronach, D., (1999). Pasargad. A report on excavations conducted by the British Institute of Iranian Studies from 1961 to 1963. Translated by: Hamid Khatib Shahidi, Tehran: Cultural Heritage Organization, Research Institute for Conservation and Restoration, First Edition (In Persian).
73. - Talaei, H., (2009), The Bronze Age of Iran. Tehran: Samat (In Persian).
74. - The limits of the world from the east to the west. (1363). Thanks to the efforts of Manouchehr Sotoudeh. Tehran: Tahoori Library (In Persian).
75. - Tohidi, F. (2006), The Art of Pottery. Tehran: Organization for the Study and Compilation of University Humanities Books (Samat), Fourth Edition (In Persian).
76. - Trinkaus, K. M., (1981). The Partho – Sassanian Northeast FIG rontier: Settlement in the Damghan Plan, Iran. a Dissertation in Anthropology of the University of Pennsylvania.
77. - Usmanova. Z. I., (1992). “New Material on Ancient Merv”. Iran, Journal of the British Institute of Persian Studies, No. 12, Pp: 55-64
78. - Vandenberg, L., (1970). Archeology of Ancient Iran. Translated by: Isa Behnam, Tehran: University of Tehran (In Persian).
79. - Yousefian, M., (2012). “Study of geomorphology units and its relationship with groundwater resources in Sarakhs plain: Master's thesis”. Sabzevar, University of Geography, Teacher Training (In Persian).
80. - УСМАНОВА, 3. И., (1963), ЭРК-КАЛА (по м а т е р и а л а м ЮТАКЭ 1955-1959 ГГУ, ТРУДЫ.ЮЖНО –ТУРКМЕНИСТАНСКОЙ, А Р Х Е О Л О Г И Ч Е С КОЙ.КОМПЛЕКСНОЙ ЭКСПЕДИЦИИ, Т о м XII, И з д а т е л ь с т в о А к а д е м и н а у к Т у р к м е н с 1962, charsada, London, oxford university press.
81. - Warren, R. E. & David L. A., (2000). “A predictive Model of Archaeological Site Location in The Eastern Prairie Penonsula”. In: Practical Application of GIS for Archaeologist, A Predictive Modeling Toolkit, Edited by: Konnie L. Westcott and R. Joe Brandon, Taylor & Francis, Pp: 6-37.
82. - Whallon, R. & Brown, J. A. (ends), (1982). Eassys Archaeological typology (Evantston). Zadneprovsky, Y. A, 1995.
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.