سال 4، شماره 14 - ( 12-1399 )
سال 4 شماره 14 صفحات 25-7 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hariryan H, Heydari-Guran S, Motarjem A, Ghasidian E. (2021). New Evidence of a Late Pleistocene Occupation on the Southern Slopes of the Alborz Mountains. Parseh J Archaeol Stud. 4(14), 7-25. doi:10.30699/PJAS.4.14.7
URL: http://journal.richt.ir/mbp/article-1-289-fa.html
URL: http://journal.richt.ir/mbp/article-1-289-fa.html
حریریان حمید، حیدری‌گوران سامان، مترجم عباس، قصیدیان الهام. مجموعه غار و پناهگاه‌های صخره‌ای پارینه‌سنگی سُرهه، ساوجبلاغ در دامنه‌های جنوبی کوهستان البرز مطالعات باستان شناسی پارسه 1399; 4 (14) :25-7 10.30699/PJAS.4.14.7
حمید حریریان 
1، سامان حیدری‌گوران2 ، عباس مترجم3 ، الهام قصیدیان2
1، سامان حیدری‌گوران2 ، عباس مترجم3 ، الهام قصیدیان2
1- دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ هنر ومعماری، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران ، hamid.hariryan@gmail.com
2- محقق گروه علوم موزۀ نئاندرتال، متمن، آلمان؛ و بنیاد پژوهش‌های پارینه‌سنگی دیارمهر.
3- دانشیار گروه باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ هنر ومعماری، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران.
2- محقق گروه علوم موزۀ نئاندرتال، متمن، آلمان؛ و بنیاد پژوهش‌های پارینه‌سنگی دیارمهر.
3- دانشیار گروه باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ هنر ومعماری، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران.
چکیده: (3350 مشاهده)
عمدۀ دانش ما در مورد دوران پارینه‌سنگی در فلات ایران از کوهستان زاگرس به‌دست آمده است؛ اما در سال‌های اخیر، مطالعات پارینه‌سنگی در نقاط مختلف ایران ازجمله جنوب کوهستان البرز و مرکز فلات ایران نیز انجام شده که داده‌های ارزشمند فراوانی از دوران پارینه‌سنگی به‌دست داده‌اند. نوشتار حاضر به معرفی پناهگاه صخره‌ای سُرهه در دامنه‌های جنوبی کوهستان البرز در دهستان برغان شهرستان ساوجبلاغ می‌پردازد. مجموعه‌ی سُرهه شامل هشت غار و پناهگاه صخره‌ای است که از نخستین پناهگاه از ضلع غربی در جنوب رودخانۀ سِنج، دستافزارهای سنگی که بر اثر کاوش غیرمجاز در سطح پناهگاه پراکنده شده بود، به‌دست آمد. با مطالعۀ دقیق فناوری و گونه‌شناسی دستافزارهای سنگی مشخص گردید که فناوری لوالوا به‌وفور در ساخت آن‌ها به‌کار رفته است و در نتیجه، مجموعه را به دورۀ پارینه‌سنگی مربوط می‌سازد. فناوری دست‌افزارها بیشتر مبتنی‌بر ساخت تیغه‌ها و تراشه‌های کشیده و بلند است که بسیاری از آن‌ها از روش لوالوا به‌دست آمده‌‌اند. سنگ‌خام به‌کاررفته در ساخت این دست‌افزارها عمدتاً از توف سبزرنگ محلی است که در اطراف پناهگاه صخره‌ای سرهه و همین‌طور بر دامنۀ مقابل این پناهگاه به‌وفور دیده می‌شود. با مقایسۀ داده‌های به‌دست آمده از سرهه با محوطه‌های کوهستان زاگرس و مرکز فلات ایران، مشخص گردید که دستافزارهای سرهه منحصربه‌فرد بوده و شباهت اندکی با محوطه‌های مرکز فلات ایران و تفاوت‌های آشکاری با محوطه‌های زاگرس از خود به‌نمایش می‌گذارند. هدف اصلی پژوهش حاضر معرفی محوطۀ پارینه‌سنگی سرهه و داده‌های به‌دست آمده از آن است؛ زیرا تاکنون محوطه‌ای مربوط به دوران پارینه‌سنگی در این منطقه شناسایی نشده است. با مطالعۀ جغرافیای منطقه، ویژگی‌های زیستی محوطه و تحلیل گونه‌شناسی و فناوری دستافزارهای پراکنده بر سطح آن، این پژوهش به داده‌هایی از دورۀ پارینه‌سنگی دست‌یافته و در نتیجه مقدمه‌ای بر بازسازی استقرار و رفتارهای انسانی در دورۀ پارینه‌سنگی در این منطقه را فراهم می‌سازد.
نوع مقاله: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي باستان‌شناسی
دریافت: 1398/11/25 | پذیرش: 1399/3/12 | انتشار: 1399/12/9
دریافت: 1398/11/25 | پذیرش: 1399/3/12 | انتشار: 1399/12/9
فهرست منابع
1. - امیرلو، عنایت‌الله، (1369). «بررسی باستان‌شناختی منطقه دماوند». مجلۀ باستان‌شناسی و تاریخ، شمارۀ پیاپی 7، صص: 78-79.
2. - بیگلری، فریدون؛ و عبدی، حسین، (1380). «گزارش بررسی مقدماتی پناهگاه صخره‌ای خل‌وشت در منطقۀ عمارلو گیلان». مجلۀ باستان‌شناسی و تاریخ، شمارۀ 29 و 30، صص: 72-68.
3. - بیگلری، فریدون؛ جهانی، ولی؛ مشکور، مرجان؛ آرگان، آلن؛ شیدرنگ سونیا؛ و طاهری، کمال، (1386). «غار دربند: شواهدی نویافته از دورۀ پارینه‌سنگی قدیم در گیلان». مجلۀ باستان‌شناسی و تاریخ، شمارۀ 41، صص: 37-30.
4. - سلیمانی، شهربانو؛ و علی‌بیگی، سجاد، (1391). «غار قلعه‌کرد آوج؛ شواهدی از استقرار دورۀ پارینه‌سنگی میانی در کوهستان‌های جنوب‌غرب استان قزوین». مجلۀ پیام باستان‌شناس، سال 9، شمارۀ 18، صص: 16-1.
5. - کابلی، میر‌عابدین، (1378). بررسی باستان‌شناسی قمرود. تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور (پژوهشگاه).
6. - معصومی، امید؛ جوهر، آذر؛ و افشاری، ثریا، (1389). «آراسنج: شواهدی جدید از پارینه‌سنگی میانی در جنوب دشت قزوین». باستان‌شناسی ایران 1، تهران: مؤسسه بین المللی مطالعات گردشگری و هشت مینا، صص: 16-6.
7. - وحدتی‌نسب، حامد؛ و جایز، مژگان، (1390). «فناوری و گونه‌شناسی دستافزارهای سنگی غار کمیشان، مازندران (ملاحظاتی بر صنعت تریالیتی). باستان‌شناسی و تاریخ، سال 21، شمارۀ 50، صص: 79-56.
8. - وحدتی‌نسب، حامد؛ و فیض، زینب، (1393). «بررسی و شناسایی محوطه‌های پارینه‌سنگی در حاشیۀ شمالی دشت کویر - ایرلی در حدفاصل بین سمنان و سرخه». مجموعه مقالات دوازدهمین گردهمایی سالانۀ باستان‌شناسی ایران، صص: 4۶۵-۴۶۸.
10. - Baumler, M. & Speth, J. D., (1993). “A Middle Paleolithic assemblage from Kunji Cave, Iran”. In: D. I. Olszewski and H. L. Dibble eds. The Paleolithic prehistory of the Zagros-Taurus. The University Museum, Pennsylvania, Pp: 1-74.
11. - Berillon, G.; Asgari Khaneghah, A.; Antoine, P.; Bahain, J-J.; Chevrier, B.; Zeitoun, V.; Aminzadeh, N.; Beheshti, M.; Ebadollahi Chanzanagh, H. & Nochadi, S., (2007). “Discovery of new open-air Paleolithic localities in Central Alborz, Northern Iran”. Journal of Human Evolution, No. 52, Pp: 380-387.
12. - Berillon, G.; Asgari Khaneghah, A.; Chevrier, B.; Auguste, P.; Zeitoun, V.; Beheshti, M.; Nochadi, S.; Ebadollahi Chanzanagh, H.; Ramirez Rozzi, F.; Bahain, J-J.; Antoine, P. & Vercoutere, C., (2009). “Late Pleistocene Prehistory in Central Alborz: Preliminary results of the French and Iranian Palaeoanthropological Programme 2006 on the Excavation of Garm Roud 2 (Amol, Mazandaran)”. In: M. Otte, F. Biglari and J. Jaubert, eds”, Iran Paleolithic/ Le Paléolithique d’Iran. BAR International series. Pp: 101-108.
13. - Biglari, F., (2012). “A reconsideration of the purported Epipaleolithic assemblage of Qaleh Asgar, Alborz Mountains”. Iranian Archaeology, Vol. 3, P: 46.
14. - Biglari, F.; Heydari, S. & Shidrang, S., (2004). “Ganj par: the first evidence for lower Paleolithic occupation in the southern Caspian basin, Iran”. Antiquity, No. 78 (302), Pp: 1-3.
15. - Biglari, F. & Jahani, V., (2011). “The Pleistocene Human Settlement in Gilan, Southwest Caspian Sea: Recent Research”. Eurasian Prehistory, No. 8 (1-2), Pp: 3-28.
16. - Biglari, F.; Javeri, M.; Mashkour, M.; Yazdi, M.; Naderi, R.; Shidrang, S.; Tenberg, M.; Taheri, K.; Darvish, J. & Hashemi, N., (2009). “Test excavation at the Middle Paleolithic sites of Qaleh Bozi, southwest of Central Iran”. A preliminary report, In: M. Otte, F. Biglari and J. Jaubert, eds, Iran Paleolithic/ Le Paléolithique d’Iran, BAR International series, Pp: 29-38 .
17. - Chevrier, B.; Berillon, G.; Asgari Khaneghah, A.; Antoine, P.; Bahain, J-J. & Zeitoun, V., (2006). “Moghanak, Otchounak, Garm Roud 2: nouveaux assemblages paléolithiques dans 1e Nord de 1 Iran, Caractérisations typo technologiques et attributions chrono-culturelles”. Paleorient, No. 32 (2). Pp: 59-75.
18. - Conard, N. J.; Soressi, M.; Parkington, J. E.; Wurz, S. & Yates, R., (2004). “Unified lithic taxonomy based on patterns of core reduction”. South African Archaeological Bulletin, No. 59 (179), Pp: 13-17.
19. - Coon, C. S., (1951). Cave Explorations in Iran 1949. Philadelphia: The University Museum, University of Pennsylvania.
20. - Coon, C. S., (1957). The Seven Caves, New York: Knopf.
21. - Dibble, H. L., (1984). “The Mousterian Industry from Bisitun Cave (Iran)”. Paleorient, No. 10 (2), Pp: 23-34.
22. - Dibble, H. L. & Holdaway, S. J., (1993). “The Middle Paleolithic industries of Warwasi”. In: D.I. Olszewski and H. L. Dibble eds, The Paleolithic prehistory of the Zagros-Taurus, The University Museum, Pennsylvania, Pp: 75-100.
23. - Eskandari, N.; َAbedi, A.; Niazi, N. & Saeediyan, S., (2010). “Tapeh Mes: a possible Middle Palaeolithic site in the Delijan Main, central Iran”. Antiquity, No. 84 (323), project Gallery.
24. - Ghasidian, E., (2019). “Southern Caspian Corridor: a biogeographical corridor of expansion”. Hugo Obermaier Society for Quaternary Research and Archaeology of the Stone Age. 61st Annual Meeting in Erkrath: April 23rd – April 27th 2019: book of abstract, P. 26.
25. - Groucutt, H. S., (2014). “Middle Palaeolithic point technology, with a focus on the site of Tor Faraj (Jordan, MIS 3)”. Quaternary international, No. 350: Pp: 205-226.
26. - Heydari-Guran, S. & Ghasidian, E., (2011). “The Paleolithic survey in Arisman region; western central plateau of Iran. In Early Mining and Metallurgy on the Western Central Iranian Plateau”. ed. A. Vatandoust, H. Paryinger, B Helwing, Archäologie in Iran und Turan Band 9, Verlag Phlipp Von Zebern, Mainz, Pp: 484-498.
27. - Heydari-Guran, S. & Ghasidian, E., (2017). “The MUP Zagros Project: tracking the Middle–Upper Palaeolithic transition in the Kermanshah region, west-central Zagros, Iran”. Antiquity, No. 91 (355), Project Gallery.
28. - Heydari-Guran, S. & Ghasidian, E., (2020). “Late Pleistocene hominin settlement patterns and population dynamics in the Zagros Mountains: Kermanshah region”. Archaeological Research in Asia, No. 21, Pp: 100-161, DOI:10.1016/j.ara.2019.100161.
29. - Heydari-Guran, S.; Ghasidian, E. & Conard, N. J., (2015). “Middle Paleolithic Settlement on the Iranian Central Plateau”. In: N. J. Conard and A. Delagnes (eds.), Settlement Dynamics of the Middle Paleolithic and Middle Stone Age, Volume IV. Tübingen Publications in Prehistory, Pp: 171-205.
30. - Jayez, M. & Vahdati Nasab, H., (2016). “A separation: Caspian Mesolithic vs Trialetian lithic industry (a research on excavated site of Komishan, south-east of Caspian Sea)”. Paléorient, No. 42, Pp: 81–100.
31. - Mashkour, M.; Chahoud, J. & Mahfrouzi, A., (2010). “Faunal remains from the Epipaleolithic site of Komishan Cave and its dating, preliminary results”. Iranian Archaeology, No. 1, Pp: 32-37.
32. - McBurney, C. B. M., (1964). “Preliminary report on Stone Age reconnaissance in North-Eastern Iran”. Proceedings of the Prehistoric Society, No. 30, Pp: 382-99.
33. - Piperno, M., (1972). “Jahrom, a Middle Paleolithic Site in Fars”. Iran. East and West, No. 22, Pp: 183-97.
34. - Rosenberg, M., (1988). “Paleolithic Settlement Pattern in the Marv Dasht, Fars Province, Iran”. Unpublished Ph.D, dissertation, University of Pennsylvania, USA.
35. - Shea, J. J., (2001). “Experimental Tests of Middle Palaeolithic Spear Points Using a Calibrated Crossbow”. Journal of Archaeological Science, No. 28, Pp: 807–816.
36. - Shea, J. J., (2009). “The Impact of Projectile Weaponry on Late Pleistocene Human Evolution”. In: Hublin, J.-J. and Richards, M. (eds.), The Evolution of Hominid Diets: integrating approaches to the study of Palaeolithic subsistence, Springer, New York. Pp: 187–197.
37. - Shea, J. J. & Sisk, M. L., (2010). “Complex Projectile Technology and Homo Sapiens Dispersal into Western Eurasia”. PaleoAnthropology, No. 2010, Pp: 100−122, doi:10.4207/PA.2010.ART36.
38. - Vahdati Nasab, H. & Clark, G. A., (2014). “The Upper Paleolithic of the Iranian Central Desert: The Delazian Sites, Semnan Province–a Case Study”. Archaologische Mitteilungen aus Iran und Turan (AMIT), No. 46, Pp: 1–21.
39. - Vahdati Nasab, H. & Hashemi, M., (2016). “Playas and Middle Paleolithic settlement of the Iranian Central Desert: The discovery of the Chah-e Jam Middle Paleolithic site”. Quaternary International, No. 408, Pp: 140-152.
40. - Vahdati Nasab, H.; Mollasalehi, H.; Saeedpour, M. & Jamshidi, N., (2009). “Paleolithic Levalloisian Assemblages from Boeen Zahra in the Qazvin Plain (Iran)”. Antiquity, No. 83 (320), Project gallery.
41. - Vahdati Nasab, H.; Clark, G. A. & Torkamandi, S., (2013). “Late Pleistocene dispersal corridors across the Iranian Plateau: A case study from Mirak, a Middle Paleolithic site on the northern edge of the Iranian Central desert (Dasht-e Kavir)”. Quaternary International, No. 300, Pp: 267-281.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |