[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: مقالات در دست انتشار :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
:: سال 4، شماره 13 - ( 9-1399 ) ::
سال 4 شماره 13 صفحات 136-119 برگشت به فهرست نسخه ها
نقش وقف در فرم‌دهی بافت شهری و حفظ و بقای آثار تاریخی، مطالعۀ موردی مجموعۀ علیقلی‌آقا در اصفهان
فرشته ساکی1، محسن جاوری2
1- کارشنا‌سی‌ارشد باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی، تهران، ایران.
2- استادیار گروه باستان‌شناسی، دانشکدۀ معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران ، javeri@kashanu.ac.ir
چکیده:   (2736 مشاهده)
وقف سنتی پسندیده است که درطول زمان باعث شکل‌گیری بناها و مجموعه‌های متعددی شده، که بسیاری از آن‌ها باوجود گذشت زمان، همچنان دوام و بقای خود را براساس شرایط حاکم‌بر آن‌ها حفظ کرده‌اند. وقف باتوجه به ماهیت خود، علاوه‌بر این‌که عامل ساخت و احداث بناهای عام‌المنفعه بوده، حفاظت و نگه‌داری آن بناها و همچنین بافت شهری پیرامون آن‌ها را نیز تضمین کرده است. درراستای تأثیر وقف بر حفظ و بقای بناهای مذهبی و نظم‌بخشی به بافت شهری پیرامون آن‌ها، در این مقاله به‌طور موردی به مطالعۀ مجموعۀ علیقلی‌آقا که یک شاهکار معماری دورۀ صفوی در اصفهان است و در چارچوب وقف شکل گرفته، پرداخته می‌شود. این مجموعه علاوه‌بر نظم‌بخشی و فرم‌دهی به بافت شهریِ پیرامون خود، عامل حفظ و بقای آن نیز شده است. این مجموعه در اواخر دورۀ صفوی توسط «علیقلی‌آقا» از خواجگان دربار «شاه سلطان‌حسین» احداث شده و شامل: مسجد، حمام، بازار، سقاخانه، تیمچه، کاروانسرا، مکتب‌خانه و زورخانه است. هدف این پژوهش تأثیر وقف و پیامدهای آن بر چگونگی شکل‌گیری بناهای عام‌المنفعه و بقای این آثار تا زمان حاضر، با مطالعۀ موردی مجموعۀ علیقلی‌آقا به‌عنوان یکی از مجموعه‌های برپاشده در دورۀ صفوی است. این پژوهش به‌دنبال پاسخ به مسائلی شامل: چگونگی تأثیر وقف بر شکل‌گیری این مجموعه و نقش آن در فرم‌دهی بافت شهری پیرامون خود و بقای این مجموعه تا زمان‌حاضر، است. این پژوهش که از نوع تحلیلی-تاریخی است، حول محور استخراج مطالب وقف‌نامۀ مربوطه و استفاده از مندرجات آن و تطبیق موارد مندرج در آن با وضعیت موجود است و بیان این نکته که یک بنا یا مجموعه‌بنا چگونه تحت‌حمایت وقف شکل می‌گرفته و پس از احداث، سنت وقف و شرایط واقف چگونه می‌توانسته دوام و بقای آن‌را تضمین نماید.
واژه‌های کلیدی: وقف، فرم‌دهی، بافت شهری، معماری صفوی، حمام علیقلی‌آقا.
متن کامل [PDF 811 kb]   (460 دریافت)    
نوع مقاله: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي باستان‌شناسی
دریافت: 1399/4/8 | پذیرش: 1399/7/7 | انتشار: 1399/9/10
فهرست منابع
1. - آقاجانی، حسین؛ روانفر، حسن؛ و حمیدی‌کجوری، ساغر، (1382). «مرمت تزئینات وابسته به معماری حمام تاریخی علیقلی‌آقا مربوط به دوران صفویه در اصفهان». مجموعه مقالات ششمین همایش حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی-فرهنگی و تزئینات وابسته به معماری، به‌کوشش: عبدالرسول وطن‌دوست، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی.
2. - اصفهانی، محمدمهدی بن محمدرضا، (1368). نصف جهان. تهران: امیر کبیر.
3. - امامی‌میبدی، مرضیه؛ صیادی، مهدی؛ دیواندری، جواد؛ دانایی‌نیا، احمد؛ و کثیری، مسعود، (1394). «بررسی چهارخانۀ گرمابه در حمام علیقلی‌آقا اصفهان». مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی شهرسازی، عمران و محیط‌زیست، تهران، صص: 93-84.
4. - انتشاری، سهیلا؛ و دانش، هادی، (1394). «تعامل هنر و معماری اجتماعی در گرمابه‌های عصر صفوی، مطالعۀ موردی حمام علیقلی‌آقا». مجموعه مقالات همایش کنفرانس بین‌المللی مدیریت و علوم اجتماعی، اصفهان: دانشگاه آزاد اسلامی، صص: 30-21.
5. - ایمانیه، مجتبی، (1380). «نقش خواجگان در دربار صفوی». مجموعه مقالات همایش اصفهان و صفوی، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
6. - بی‌نا (1378). «چهارسوق». اصفهان: سازمان نوسازی و بهسازی.
7. - باقری، اشرف‌السادات، (1385). «نقش وقف در آبادی شهرها». فصلنامۀ وقف میراث جاویدان، شمارۀ 55، صص: 66-57.
8. - باستانی‌پاریزی، محمد‌ابراهیم، (1357). سیاست و اقتصاد عصر صفوی. تهران: نشر صفی‌علیشاه.
9. - جابری‌انصاری، محمدحسن، (1378). تاریخ اصفهان. اصفهان: بهی و مشعل.
10. - جناب‌اصفهانی، علی؛ و پورعصار، رضوان، (1385). الاصفهان. اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی و رفاهی شهرداری اصفهان.
11. - حاتمیان، محمدجعفر، (1386). «نقش وقف در شکل‌یابی فضاهای معماری و حفاظت بافت کهن شهر تهران، محدودۀ ارک و بازار». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی، دانشگاه تهران (منتشر‌نشده).
12. - سالک‌بیرجندی، محمدتقی، (1381). «نقش وقف در ایجاد بناهای مذهبی و میراث‌های هنری و معماری جهان». فصلنامۀ وقف میراث جاویدان، شمارۀ 39 و 40، صص: 101-94.
13. - شفقی، سیروس، (1376). «وقف در اصفهان». فصلنامۀ وقف میراث جاویدان، شمارۀ 3 و 4، صص: 86-51.
14. - شاردن،ژان، (1375). سفرنامۀ شوالیه شاردن. جلد چهارم، تهران: توس.
15. - شیرین، شیرین، (1394). «بررسی وتحلیل تزئینات معماری در گرمابه‌ها: گرمابۀ علیقلی‌آقا شاهکاری از هنر عصر صفوی». مجموعه مقالات سومین همایش ملی الگوی معماری و شهرسازی اسلامی افق 1404، صص: 62-55.
16. - زارعی، مجید؛ و محمد‌صالحی، فروغ، (1392). «ارزیابی کیفیت محیط کالبدی محلات شهری با تأکید بر نقش سرمایه‌های اجتماعی، مطالعۀ موردی محلۀ علیقلی‌آقا اصفهان». مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شمارۀ 18، صص: 174-155.
17. - طبسی، محسن، (1381). «بازخوانی وقف‌نامه و بررسی کالبدی مرکز محلۀ علیقلی‌آقا». ماهنامۀ صفه، شمارۀ 35، صص: 121-93.
18. - عطریان، علی؛ و نوری، مریم، (1392). «ارتباط شاخصه‌های توسعۀ پایدار اجتماعی با الگوهای معماری سنتی نمونۀ موردی محلۀ علیقلی‌آقا در اصفهان». مجموعه مقالات همایش ملی معماری پایدار و توسعۀ شهری، صص: 91-79.
19. - کریمیان، حسن؛ و مهدی‌زاده، بهزاد، (1396). شهرهای ایران عصر ایلخانی. تهران: جهاد دانشگاهی.
20. - مافروخی، مفضل‌بن سعد، (1385). محاسن اصفهان. گردآوری: عباس اقبال‌آشتیانی، اصفهان: سازمان فرهنگی رفاهی و تفریحی شهرداری اصفهان.
21. - محمدی، محمود، (1379). «تحلیل نقش متقابل وقف و شهرسازی، برنامه‌ریزی فضای کالبدی- راهبردی در توسعه و بهره‌وری بهینۀ موقوفات». فصلنامۀ وقف میراث جاویدان، شمارۀ 30، صص: 105-94.
22. - محمد‌مرادی، اصغر؛ و جعفرپور‌ناصر، ساناز، (1392). «تأثیر مکتب شهرسازی ایلخانی بر تکوین نظام ساختاری شهرهای عثمانی طی قرن چهاردهم میلادی مطالعۀ تطبیقی بورسا». تبریز: دانشگاه هنر تبریز، مجموعه مقالات منتخب اولین همایش معماری و شهرسازی تبریز، صص: 81-74.
23. - مسجدی، حسین، (1398). وقف‌نامۀ حمام و مسجد علیقلی‌آقا. اصفهان: سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان.
ارسال پیام به نویسنده مسئول

ارسال نظر درباره این مقاله
نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

CAPTCHA



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Saki F, Javeri M. The Impression of Endowment on Urban Zone Formation and Protection and Maintenance of Historical Buildings, Case Study Aligholi Agha Complex. Parseh J Archaeol Stud 2020; 4 (13) :119-136
URL: http://journal.richt.ir/mbp/article-1-367-fa.html

ساکی فرشته، جاوری محسن. نقش وقف در فرم‌دهی بافت شهری و حفظ و بقای آثار تاریخی، مطالعۀ موردی مجموعۀ علیقلی‌آقا در اصفهان. مطالعات باستان شناسی پارسه 1399; 4 (13) :136-119

URL: http://journal.richt.ir/mbp/article-1-367-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
سال 4، شماره 13 - ( 9-1399 ) برگشت به فهرست نسخه ها
فصلنامه مطالعات باستان شناسی پارسه Parseh Journal of Archaeological Studies
Persian site map - English site map - Created in 0.21 seconds with 30 queries by YEKTAWEB 4538